VOV4.K’ho- Tus mờ ƀòn cau Bahnar dê tàm ù tiah K’Bang, càr Gia Lai trồ tiah tơngai duh, càl khồm pràn sền gŏ rùp hin tơl nă cau gam tơrgùm gùt dar drăp tơrnờm tàm hìu Rông. Khi chờ hờp bal, pơyua ală jơnau kơp kờñ niam bơnĕ ai ƀòn lơgar, ai tơl nă làng bol in. Hơ̆ là dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng bơh làng bol cau Bahnar tiah do dê. Tàm ƀòn lơgar, dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng bơh cau Bahnar dê geh lơh dờng rlau mờ bơta at tê bal, tă pơgồp bal bơh jơh tơl hìu bơnhă, tơl nă cau dê.

Jat bơhiàn, dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng bơh cau Bahnar dê geh lơh jat 2 bơta, halà cèng bơta ƀòn lơgar mờ bơta tus bal bơh jơh gùt ƀòn dê halà lơh dềt ai tơl nă cau in.

Ồng Đinh Ply ơm tàm kơnhoàl K’Bang, càr Gia Lai đơs là, cau Bahnar sùm geh bơhiàn bơyai lơh ưn ngài yàng neh sền gàr ai să tờm tơl nă cau in tŭ khi sơn đờm lơh dùl broă lơi hơ̆. Tŭ broă lơh gơs mờ ờ lơh hoàc huơr ai cau tờm lơh in den cau Bahnar geh bơyai lơh ưn ngài yàng tàm hìu bơnhă. Bơhiàn lơh yàng do ƀuơn ngan, mìng rac yàng ưn ngài mờ phan pơ dơng lơh yàng là dùl êt tơrnờm bal mờ bơklàu, plai chi, dilah geh poac iar, poac sur den sơlơ niam, mơya ờ duh là pal geh. Ồng Đinh Ply pà git: “Ndrờm bè broă pal lòt lơh broă lơi hơ̆ bơh hìu tus dùl anih lơi hơ̆. Khi lòt tus gùng tus dà, tŭ lơi lơh gơs den rê bơyai lơh ưn ngài yàng tàm tiah hơ̆ tài bơh neh sền gàr, ai pà bơtuah bơtuài, broă lơh geh ƀuơn ƀuài”.

Tàm ƀòn lơgar, dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng bơh cau Bahnar dê geh lơh dờng rlau mờ bơta tă pơgồp bơh jơh tơl hìu bơnhă, tơl nă cau dê. Nàng rơcang ai ngai bơyai lơh ưn ngài yàng in, lài hơ̆ pơgap 1 nhai, tơl nă cau tàm ƀòn pơrjum wơl, bơyai mờ gơp tam pà kơnòl broă. Ală broă kơn jơ̆ bè pơs wàs, lơh niam wơl hìu Rông kung bè ală broă rơcang phan pơ dơng lơh yàng geh iar, sur ndrờm bơh cau klau tàm ƀòn dê lơh. Ai cau ùr den lơh ală broă nggờc rlau bè trŭ gơm phan sa, rơcang phan pơ dơng lơh yàng.

Bè ngai lơh yàng, cau kra ƀòn geh bơyai mờ ală hìu bơnhă mờ ală cau geh bơngă pin dờn nàng ring bal, lơh nền ngai bơyai lơh yàng: “Nàng bơyai lơh ưn ngài yàng, he pal ring bal mờ làng bol tàm ƀòn, khi bơyai jơh den hơ̆ sồng pơrjum mờ làng bol tàm ƀòn, lơh nền ngai bơyai lơh yàng. He pal rơndap ai ngai lơi dipal mờ ƀuơn ngan rlau jơh ai làng bol in ru ngan rlau jơh den he rơ wah ngai hơ̆. Bulah bè hơ̆, he pal cribơyai, kờp dŭ mờ hìu bơnhă, mờ làng bol tàm ƀòn lài den hơ̆ sồng khi gơtùi rơndap tŭ tơngai, tŭ hơ̆ den khi geh ơm tàm hìu, tơrgùm bal mờ gơp, tơl nă cau lơh dùl broă”.

Tàm tŭ cribơyai, phan pơ dơng lơh yàng geh làng bol sền gròi uă ngan. Jat ờs mờng pah nam geh là iar, sur halà be. Bulah bè hơ̆, dilah lài hơ̆ ƀòn neh lơh yàng hòi dan ring lơngai den tơnơ̆ 1 tŭ tơngai geh bơyai lơh ưn ngài yàng mờ phan pơ dơng lơh yàng hơ̆ là rơpu. Bal mờ hơ̆, jơh ală phan pơ dơng lơh yàng geh tă pơgồp jat bơta geh ngan bơh tơl hìu bơnhă dê. Do là ală phan pơ dơng lơh yàng mùl geh bơh tơl hìu bơnhă dê.

Tŭ mpồl duh broă cau kra ƀòn, ală hìu bơnhă neh ring bal ngai bơyai lơh yàng den tơl nă cau geh tam pà kơnòl broă, rơcang drăp tơrnờm, poac... nàng tus ngai bơyai lơh yàng neh lơh nền geh bal mờ gơp lòt tus hìu rông nàng bơyai lơh yàng.

Dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng geh làng bol kòn cau Bahnar bơyai lơh tàm nhai 12 pah nam, tŭ tơl broă tàm suơn, tàm mìr neh jơh, kòi, tơngời geh prap jơh tàm drong, tàm đăm. Tàm drim ngai bơyai lơh yàng, cau kra ƀòn geh ala mat ƀòn rac yàng, jà ală yàng rê tus bal dơ̆ bơyai lơh yàng. Ala mat ƀòn, cau kra ƀòn ntàu tềng nggùl hìu rông tềng hờ đăp sơlàu ơn phan pơ dơng lơh yàng, sơn đờm rac yàng jà ală yàng tus bal dơ̆ bơyai lơh. Jat ồng Đinh Tinh ơm tàm kơnhoàl K’Bang, càr Gia Lai yal, dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng là broă ưn ngài ală yàng neh sền gàr ai ƀòn lơgar in tàm jơh gùt nam, neh sền gàr làng bol klàs bơh bơta kòp tê jê să, nàng tơl bơta niam sùm tus, ală bơta ờ niam geh dô jơh: “He lơh yàng nàng hòi dan ƀòn lơgar in ờ geh cau lơi gơtìp kòp jê. Cau lơi kòp jê kung ndrờm lơh yàng nàng mhar bời, pràn wơl. Halà geh broă lơi kuơmàng tàm hìu bơnhă, tàm ƀòn den kung ndrờm pal lơh yàng lơm”.

Dơ̆ bơyai lơh ưn ngài yàng bơh cau Bahnar dê geh lơh tàm àng drim, bơnah lơh yàng jŏ jòng pơgap 1 jơ mờ tơl ală bơnah lơh yàng bè rac yàng, yal ală jơnau kơp kờñ bè ring lơngai, gơboh gơbài mờ hờm răm ai ƀòn lơgar in. Lòt bal mờ jơnau rac yàng là săp dròng cing, jañ mồng. Tài jat bơta kơlôi sơnơng bơh cau Bahnar dê, mìng geh tờm chi gơ nơng bal mờ sap cing mồng hơ̆ sồng gơtùi jà ală yàng. Hơ̆ là phan nàng kòn bơnus tàm tơrbŏ mờ ală yàng, pơyua ală bơta kơp kờñ he dê.

Cau mblàng K’Duẩn