VOV4.K’ho- Ồi kòn cau Rơđê gơtùi sền là phan đo was bơta chài rơgơi, bơta tryăng tryồng bơh cau ùr Rơđê dê bơh jŏ. Tŭ do, mờ bơta chài rơgơi he dê, uă oh mi cau ùr neh pơgồp ală bơta niam chài, dà trum ồi kòn cau Rơđê mờ ală bơta phan pa, tàñ gơs ală blah phan pa nàng lơh gơlik priă jền. Tàñ ồi kòn cau gam geh lơh wơl tàm uă ƀòn tàm càr Dăk Lăk, ờ mìng prap gàr ală bơta kuơ niam chài bơh jŏ mờ gam tơnguh cồng nha lơh sa, dùl broă nàng cau ùr Rơđê in ai gŏ bơta chài bơceh pa he dê tàm rài kis mpồl bơtiàn pa.

Trồ mang nhai 4, tàm hìu bi H’ Ler Êban dê tàm ƀòn Kniêt, xã Ea Ktur, kơnhoàl Cư Kuiñ, càr Dăk Lăk, 3 nă cau mai phan gam jal mhar jing gơs phan soh nàng thàn jàu cau blơi in. Bi H’Trim Êban pà git, 30 blah ồi àu do geh dùl hìu lơh phan ñô sa tam bau tàm Buôn Ma Thuột sồr lơh cau drơng broă in. Àu mờ jơng ồi dà jù, tềng ngko àu, tê àu mờ tiang ồi geh bơka ală rùp niam chài ồi kòn cau tàñ mờ tê bơh kòn cau Rơđê dê. Bi H’Trim yal, mờr 5 nam do, bơh broă mai phan tàm do tàm trồ mang, bi neh geh tai priă jền uă đau: “Pah nhai kung tac geh 3 tơlak đông sơl, hơ̆ là mìng lơh tàm trồ mang lơm, ai dilah lơh tàm trồ ngai den geh priă tac krơi tai”.

Nghệ ñân H Yar Kbuôr

Gơ wèt mờ bi H’Yăm Bkrông ơm tàm ƀòn Cư Êbông, xã Ea Kao, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột den bơh broă lơh tŭ ru broă suơn sre, tàñ ồi kòn cau neh gơs là broă lơh tờm tàm rlau 10 nam do. Bi H’Yăm yal, tŭ do jơh 3 rơnàng tàm hìu bơnhă ndrờm git tàñ ồi lơm mờ geh 5 nă cau gam là cau lơh broă bơh Hợp tak xã tàñ ồi kòn cau Tơng Bông, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột dê: “Añ bơsram mờ git bơta chài tàñ, bơta chài ruồi brài hơ̆ sồng rê tàm hìu he pơlam oh he in. Pơn jat hơ̆, añ bơto wơl 2 nă kòn añ in mờ khi kung git tàñ sơl. Mut tàm Hợp tak xã den he lơh mờ sa priă nhai tàm do tơn, tàm do den he tàñ mờ măi, ai rê tàm hìu den tàñ mờ tê”.

Broă tàñ ồi kòn cau gam geh lơh wơl tàm uă ƀòn tàm càr Dăk Lăk, gơ hòi gơ jà jơh bal mờ cau kra, cau kơnòm să tus bal. H Phê Bê Bkrông, 23 sơnam, cau kơnòm să ngan rlau jơh bơh Hợp tak xã tàñ ồi kòn cau Tơng Bông dê, tŭ do là cau bơsram nam dut ndơl hìu bơsram Kao đẳng sư phạm Dăk Lăk. H Phê Bê yal, tàm 4 nam do, tàñ ồi kòn cau neh dong oh geh tai priă jền nàng kơlôi rơcang priă jền drơng bơsram sră mờ drơng dơ̆ ngui tàm rài kis, sơlơ kờñ rlau tai broă lơh bơh jŏ kòn cau he dê: “Ală rùp bơka tềng àu, tềng ồi den añ ndrờm git lơh jơh lơm. Tơl rùp bơka ndrờm geh ală jơnau gơtha krơi is. Nàng gơtùi tàñ gơs ală phan do den sồr pal geh bơta kơ̆ dơn, tryăng tryồng, kờñ broă lơh mờ kờñ sền gàr niam chài bơh jŏ, phan soh kòn cau he dê”.

Bal mờ ală phan lơh gơs ờs mờng, ồi kòn cau Rơđê tŭ do neh geh tai uă phan pa bè chèu pơn să, kơldung ià tê, kơldung triau, che kơt but, phan kah kir lời ai nac nhơl chờ in; chèu lă ƀàng, rùp bơka yồng tềng kơlik hìu ai ală hìu nac phan ñô sa, hìu nac in. Ală phan soh kòn cau geh lơh pa kung lơh niam nùs ală mò, ală bi ùr kờñ sền gàr bơta niam chài bơh jŏ kòn cau he dê. Soh blah ồi àu pa, mò H Rum Byă, ơm tàm xã Drai Bhăng, kơnhoàl Cư Kuiñ đơs là: “Blah ồi àu do geh bơta pơgồp bal đah ală rùp bơka ồi kòn cau bơh jŏ mờ phan bơna, gùng mai pa, soh niam ngan, di tơn să cau soh. Blah phan do den gơtùi soh tàm ală dơ̆ bơyai lơh broă dờng àng bè ală dơ̆ lơh yàng mbòr dà halà tàm ală dơ̆ lơh chờ, lơh yàng den bol hi geh soh phan do”.

Lơh jat jơnau kờñ bè phan soh kòn cau bơh làng bol dê, phan lời kir, phan bơna ai ală anih nhơl chờ, hìu tac phan ñô sa, hìu nac in, cau ùr Rơđê tàm uă ƀòn tàm càr Dăk Lăk neh rê wơl, rềp mềr mờ bơr nơ̆ tàñ ồi. Uă tiah neh crơng gơs ală hợp tak xã, mpồl lơh bal tàñ ồi kòn cau, pơn rơ bè tàm ƀòn Tơng Jŭ mờ ƀòn Bông, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột; xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar; xã Ea Blang, thị xã Buôn Hồ; ƀòn Mùi 2, xã Cư Né, kơnhoàl Krông Buk... 2, 3 nă oh mi cau ùr gam bơceh gơs ală phan soh kòn cau Rơđe pa mờ lơh gơs mat kă bro is he dê. Bi H Ler Êban, cau tờm hìu mai mè Sia tàm ƀòn Kniêt, xã Ea Ktur, kơnhoàl Cư Kuiñ pà git, tŭ do kờp bal pah nhai, hìu mai tac mờr 40 blah phan mờ khà priă bơh 400 rbô tus 1 tơlak đông dùl blah. Tàm tơrbŏ bal bơh ală pang mạng xã hội, phan soh kòn cau lơh pa neh dờp geh uă sră cih mat dan blơi tàm càr mờ bơdìh càr mờ geh jơh bal mờ ală cau blơi là cau Việt Nam kis tàm lơgar Mỹ, Australia: “Mờr tus den añ ờ mìng ơm wơl tàm broă lơh pa phan soh kòn cau Rơđê dê mờ gam ai nghệ ñân tàñ ală rùp bơka, pơgồp bal rùp bơka tàm àu kap kung lơh gơs bơta niam krơi is. Dilah gơtùi tơnguh ală sră dan blơi phan bơh ală hìu măi ào kap dê den gơtùi lơh gơlik tai broă lơh ai nghệ ñân in geh tai priă jền”.

Phan soh kòn cau Rơđê àng gơ crà bal mờ ùr hàng H’Hen Niê

Kung kơnờm li la phan lơh gơs bơh broă pơgồp bal tàñ mờ tê, tàñ mờ măi, Hợp tak xã tàñ ồi kòn cau Tơng Bông tàm xã Ea Kao, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột neh ai geh broă lơh kơ̆ kơljap sùm ai 45 nă cau lơh broă in. Kwang atbồ Hợp tak xã là mò H Yam Bkrông pà git, priă lơh geh nam pa do geh 1 tơmàn 200 tơlak đông, cèng wơl priă jền lơh geh kờp bal 3 tơlak 500 rbô đông tàm dùl nă cau pah nhai. Phan ồi kòn cau neh jòi geh ai blơi phan lơh gơs kơ̆ kơljap sùm tàm Dăk Lăk, Dăk Nông, Quảng Nam, Đà Nẵng. Tŭ do, hợp tak xã gam bơtàu tơnguh gah nhơl chờ mpồl bơtiàn, homestay nàng broă tàñ ồi kòn cau ngai sơlơ bơtàu tơnguh: “Lài ngan là ală bơta phan tàñ pal li la, bơdìh mờ ồi, àu, kơldung... den gam lơh tai àu ñô bau, pơn  yơu bè hơ̆ nàng tơl nă cau in gơtùi ngui. Ai bè lài do den geh broă lơh chờ, lơh yàng hơ̆ sồng cau soh phan kòn cau, tŭ do ngai bè ờs cau kung gơtùi soh phan kòn cau sơl. Dơ̆ 2 là gùng dà bơtàu tơnguh pơgồp bal tàñ ồi kòn cau mờ lơh nhơl chờ mpồl bơtiàn nàng yal tơnggit mờ cau blơi”.

Bơh mpàng tê chài rơgơi he dê, ală cau ùr Rơđê gam tàm pơ dờn bơhiàn bơh jŏ bơh ală mò, ală bi dê, mòn gơs uă phan kòn cau, tàñ gơs ală cồng nha tàm rài kis pa. Tàñ ồi kòn cau ờ mìng là phan đo was, bơta hàng niam bơh cau ùr bơh jŏ dê, mờ gam hời rơ hời mòn gơs ală rơnàng cau ùr pa, ngac ngar, bơceh pa ai phan kòn cau gơ gơs phan bơna kă bro, lơh gơlik priă jền ai hìu bơnhă mờ ƀòn lơgar in. Ồi kòn cau neh lòt bal mờ ùr hàng H’Hen Niê, cau ùr kòn cau Rơđê lơh àng gơ crà mờ khà jờng ùr hàng Hoàn vũ Việt Nam nam 2017, brồ guh tàm dunia tŭ mut tàm khà 5 nă ùr hàng hoàn vũ nam 2018. Bơdìh mờ ală dơ̆ soh phan kòn cau Rơđe ờ tam gơl tŭ tus bal ală broă kuơmàng, ùr hàng H’Hen Niê gam sùm soh phan kòn cau he dê tàm tiah he neh deh nàng ngui ală blah phan geh bơceh pa, high-fashion. Bơh bơta niam chài bơh jŏ, ồi kòn cau Rơđê gam bềng lìu bơta pràn kis pa.

Cau mblàng K’Duẩn