VOV4.K’ho- Bơh tŭ tơngai tam gơl sơntìl pa pơgồp bal mờ bơto pơlam ngui bơta chài sơngka sền gàr jăt gùng dà kơ̆ kơl jăp jŏ jòng, Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng dê neh dong cau lơh broă sa kơnhoàl Cát Tiên lơh geh sùm cồng nha tơnhàu pơgăp bơh 1 tấn mờ nggùl tus 2 tấn tàm dùl lồ dùl nam.

Tờm điều tam tàm càr Lâm Đồng bơh nam 1986 mờ geh tam uă ngan là tàm 3 kơnhoàl: Dà Oai, Dà Teh mờ Cát Tiên. Bal mờ pơgồp bơnah niam ngan tam gơl rài kis lơh sa hìu bơnhă in, tờm điều tàm Lâm Đồng gam geh gơnoar broă glòm tơlir ù tiah lời gời, dòr bơnơm ờ geh chi che, sền gàr tiah ơm kis. Bulah bè hơ̆, ală nam rềp ndo, bơta uă bă ù lơh sa kă bro điều tìp kal ke bè priă lơh geh tài bơh tờm điều kra tài bơh tam jŏ nam, cồng nha lơh geh dùl êt ngan, ờ lơh geh tơl jơnau kờñ phan lơh broă ai ală hìu măy lơh gơlik phan tàm ù tiah do in.

Nàng dong cau lơh broă sa geh gĭt bơta jak chài măy mok, rơhời lơh geh wơl cồng nha sươn điều, Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa càr Lâm Đồng neh bơ̆t bơtàu mờ lam lơh geh cồng nha broă lơh sơngka sền gàr tờm điều nam dơ̆ 2 mờ tam tờm điều ala tàm kơnhoàl Cát Tiên jŏ jòng tàm 8 nhai pa do. Mùl màl, broă lơh sơngka sền gàr tờm điều kơ̆ kơl jăp jŏ jòng nam dơ̆ 2 bal mờ kờp jơh bă ù là 40 lồ mờ tam điều ala 10 lồ tàm xã Phước Cát mờ xã Nam Ninh, kờp jơh geh 50 hìu bơnhă tus lơh bal.

Geh gĭt, do là broă lơh nam dơ̆ 2 gơwèt mờ 40 hìu bơnhă làng bol lơh broă sa sơngka sền gàr tờm điều kơ̆ kơl jăp jŏ jòng; nam sơnrờp gơwèt mờ 10 hìu bơnhă tam điều ala. Tơl hìu geh rwah tus bal lơh broă lơh ndrờm geh bă ù êt ngan rlau jơh là bơh dùl lồ ù tam điều, plai điều lơh geh pơgăp 700 kĭ tàm dùl lồ tàm 3 nam sùm, mơya ờ geh tơl pràn bơkiar tam gơl wơl mờ sơngka sền gàr nàng kis niam wơl. Mơkung geh tơl khà cau lơh broă mhar gĭt wă mờ lơh jăt niam ală broă lơh bơta chài bơh broă lơh tam phan pa bơh Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng dê bơto pơlam.

Mŭt lơh jăt broă lơh, Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng pơgồp bal mờ Cơldŭ lơh broă sa sươn sre kơnhoàl Cát Tiên bơyai lơh bơto pơlam ai 40 hìu bơnhă làng bol lơh broă sa sơngka sền gàr kơ̆ kơl jăp jŏ jòng tờm điều bal mờ ală broă lơh, bè: sùm jì jơh nhơ̆t tàm sươn; koh ntê, klah ntê; ngui sơnơm sền gàr phan tam jăt bơta pal jăt “4 di”; ơn phơng dipal, di bơta chài...Gơwèt mờ 10 hìu bơnhă tam tờm điều ala tàm bă ù 10 lồ geh rwah ală tờm sơntìl bơkiar gam tam uă ngan lơh geh cồng nha sùm tàm Lâm Đồng, là: BO1, PN1, MH4/5,  MH 5/4...Mùl màl, tờm nàng lơh tờm bơkiar là bơh 3 tus 4 nhai; ai bơh sươn kờp bơh tŭ bơkiar rlau 45 ngai; jơnhoa kờp bơh măt kơldung ù 20- 25 phơng; neh hòn gơs niam bơh 1 tus 2 cờñ nha; ơnàng tờm rlau 8 milimet; jơnhoa lơngkòt bơkiar rlau 10 phơng; tờm hòn song; ờ gơtìp tu kòp lơh aniai, ờ gơtìp ờ niam; ơnàng kơldung ù 15 nhân 33 phơng halà 15 nhân 25 phơng...

Broă tờ bơtô tam tờm điều ala jăt broă lơh hình hồp ơnàng 50 nhân 50 nhân 50 phơng halà 60 nhân 60 nhân 60 phơng. Neh jơh tờ bơtô, klài tăp ù đah hơđang bal mờ khà bơh 10 tus 20 kĭ phơng wàng neh lề rài mờ nggùl kĭ phơng lân nàng ơn lài. Broă klài phơng bồr bơtô pal lơh jơh lài mờ tŭ tam êt ngan rlau jơh là bơh 20 tus 25 ngai. Tŭ neh jơh tam dilah geh mìu, den pal tuh dà pơgăp bơh 20 tus 30 lĭt tàm dùl bơtô nàng rơyas mờ ù tàm kơldung ù tàm bơrlŭ bal jồp sa phơng. Tam bơtơl tơn tŭ gŏ tờm chi kòn chơ̆t nàng gàr bơta hòn kis ndrờm bal bơh sươn chi dê. Tàm 2 nam sơnrờp, tờm chi gam dềt ƀươn gơtìp càl pràn lơh mpờl tờm, tờm chi gơtìp sơrling mờ pă ntê, pal tam ală tờm chi kìng càl ing bè tờm muồng bơkàu rơmĭt tàm gùl 2 đah sèng. Tàm tơngai chi gam dềt pal jì jơh nhơ̆t tơn tàm tờm mờ ngài mờ cồng ntê chi bơh 30 tus 50 phơng, sùm jì jơh nhơ̆t bơh 3 tus 4 dơ̆ tàm dùl nam. Êt ngan rlau jơh là 3 nam sơnrờp tŭ sươn điều ờ hềt jòng ntê, pal tam bơrlŭ bal tờm chi lơyah ngai ngài mờ tờm điều bơh 1 tus 1 thơk mờ nggùl. Tŭ sươn điều geh plai, ntê jơh jòng, jì nhơ̆t dùl nam bơh  2 tus 3 dơ̆ tàm tơngai bồ, gùl mờ lồi kàl mìu...

Mờ bơta bơto pơlam bơta chài pa bơh Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng dê bơto pơlam, 10 hìu bơnhă cau lơh broă sa tàm xã Phước Cát 2 mờ xã Nam Ninh, kơnhoàl Cát Tiên neh tam ala tàm 10 lồ ù tam tờm điều tơnơ̆ 8 nhai kis mờ dờng niam ngan, tờm điều jơnhoa bơh 1 tus 1 thơk 2, ơnàng tờm bơh 2 tus 3 phơng. Mìng is tờm điều tơnơ̆ 5 nhai tam ala geh khà kis tus 98%. Kuơmàng, bal mờ tŭ tơngai do gơwèt mờ 40 hìu bơnhă sơngka sền gàr 40 lồ jăt broă lơh bơh Anih tờm Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng dê neh lơh geh cồnh nha hòn kis dờng niam, uă ngan gam geh nha pa mờ bơkàu...

Jăt jơnau đơs bơh Anih tờm dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng dê, den: “Broă lơh lam lơh jăt di broă rơndăp lơh neh geh kĭ, cau lơh broă sa jơh nùs ngan lơh jăt. Kơnờm di tŭ ƀồm sơnơm sền gàr phan tam mờ chế phẩm sinh học, den tàng tờm điều neh kis dờng niam ngan, tờm chi geh lơngkòt ndrờm bal, ñui sơmack mờ kòp ồm tờm neh gơmù uă ngan. Tŭ do, ală hìu bơnhă cau lơh broă sa pơn jăt tai jăt sền mờ lơh jăt broă lơh di bơta bơto pơlam nàng tờm điều kis wơl mhar mờ lơh geh jơnau kờñ neh ai tơlik...”. Bơh do, gah lơh broă sa sươn sre Lâm Đồng pal kờp dŭ kơlôi sơnơng, tam gơl ală bă điều kra, cồng nha lơh geh ờ uă nàng tam ală sơntìl điều pa pràn gơdờp mờ tơl bă ù dềt, trồ tiah, nàng kờñ dong cau lơh broă sa tơnguh tai priă lơh geh, kơ̆ kơl jăp rài kis hìu bơnhă...          

            Jăt Sră báo Lâm Đồng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến