VOV4.K’ho- Gơbàn kal ke ngan bơh dunia dê, kòp bơtờp lơh giă phơng sih dunia gơguh uă, lơh gơrềng tus anih lơh gơlik phơng sih tàm lơgar. Tŭ do, giă phơng sih neh gơguh rlau 20% mờ jăt yal lài bơh bàr pe mpồl lơh sa kă bro mờ ală cau jak chài tàm gah do dê, giă phơng sih tàm tơngai tus digơlan geh gam gơguh tai pràn ngan. Bè hơ̆, cau lơh broă sa gam lơh broă lơi nàng sơrlèt gan mờ gơguh giă phơng sih taih? Mờng chài mờ broă rơndăp lơh gơdờp bal jŏ jòng bơh làng bol dê bè lơi?

Nga là lơgar lơh gơlik phơng sih uă, geh tus khà pơgăp 30% tàm kờp jơh jơnau kờñ ngui phơng sih tàm gùt dunia. Kwơmàng, Nga lơh gơlik tus 70% phan ngui nàng lơh gơlik phơng sih tàm câu Âu. Den tàng bè hơ̆, gơrềng bơh dơ̆ tam lơh phàu crong đah Nga mờ Ukraine gam lơh giă phơng sih dunia gơguh pràn. Bơta ndai, ală kơrnoăt kơryan, ờ ai tăc mờ lơgar ndai bàr pe bơta phơng sih pràn bơh Nga mờ Lo dê kung gam ờ hềt geh tềl tơngŏ geh sơrbì sơl neh lơh anih lơh gơlik ală phơng sih blơi bơh lơgar ndai ngan là Kali mờ DAP geh gơmù uă ngan tàm tơngai tus.

Tàm Việt Nam, giă phơng sih neh gơguh jơnhoa ngan rlau jơh bơh lài tus tŭ do tàm pơgăp 50 nam do. Ală mpồl lơh sa kă bro yal lài geh gơlik geh bơta ờ tơl uă ngan DAP là pơgăp 64% blơi bơh lơgar ndai tàm qúy 2 nam do mờ digơlan giă tàm lơgar gơguh tus 25 tơlak đong dùl tấn. Mùl màl, tàm tiah ring dà dờng Cửu Long, jăt jơnau yal bơh cau lơh broă sa dê, pơndrờm mờ lồi poh lài, giă phơng sih neh gơguh bơh 300 tus 700 đong dùl kĭ, gơ jăt tơl bơta phơng. Tềng đăp bơta giă phơng sih gơguh jơnhoa, uă hợp tak xã lơh broă sa sươn sre neh kơlôi sơnơng nền ƀlàng sre pơgồp bal mờ mờng chài bơh cau lơh broă sa dê nàng geh gùng dà tam phan dipal jăt gùng dà mìng 50% khà phơng sih nàng tơrmù priă tă. Tiah lơh gơlik kòi tàm xã Trí Lực, kơnhoàl Thới Bình, càr Cà Mau tŭ do gam geh 1 rbô 100 lồ kòi sàng goh, 300 lồ kòi hữu kơ mờ uă ƀlàng sre dờng ơning ơnàng ngan. Jăt ồng Hà Văn Sữa, Phó Kwang ătbồ Ủy ƀan Ñân zân xã Trí Lực dê yal, kơnờm pơlam gùng dà lơh sa sàng goh, lơh sa hữu kơ den tàng làng bol ờ gơtìp gơrềng uă ir tŭ giă phơng sih vô kơ gơguh jơnhoa. Ồng Hà Văn Sữa, yal: Tàm tơngai tŭ do, gơwèt mờ giă phan ngui tàm broă lơh sa, ngan là phơng sih drơng tam phan den gơwèt mờ ală bơta phơng hữu cơ, xã Trí Lực ờ tơrgùm lơh sa vô kơ mờ gam lòt jăt gùng dà kơ̆ kơl jăp mờ jŏ jòng. Xã bơto sồr làng bol bơh lơh sa ngui phơng vô kơ tus ngui phơng hữu kơ, cế phẩm sinh họk. Giă phơng vô kơ gơguh uă, xã neh geh jơnau sồr, bơh hơ̆ xã geh phan bơna organic, hữu kơ. Den tàng bulah bơh bơta tam lơh đah Nga mờ Ukraine lơh giă phơng sih gơguh jơnhoa mơya kung ờ gŏ lơh gơrềng tơn tus broă lơh sa bơh làng bol lơh broă sa dê.

Ồng Lê Văn Mưa, Kwang ătbồ Hợp tak xã lơh kòi ka ti Trí Lực pà gĭt, lài do hợp tak xã geh 2 bơta phan bơna là kòi sàng goh mờ kòi hữu kơ. Tềng đăp bơta giă phơng sih vô kơ gơguh jơnhoa ir, mờr tus hợp tak xã geh tam gơl jơh ală bă ù tus lơh gơlik kòi hữu kơ, dong tơrmù priă tă lơh mơkung dong lơh gơguh cồng nha lơh sa. Ồng Lê Văn Mưa, yal: Phơng vô kơ bơh 700 gơguh tus rlau 1 tơlak  đong dùl ƀào, bè hơ̆ là gơ gơguh tus rlau 50 rbô đong dùl kĭ. Tàm tŭ phơng sih hữu kơ 10 rbô 500 đong lơm tàm dùl kĭ. Tơngai mờr tus, añ geh tam gơl lơh pràn kòi hữu kơ. Tài bơh lơh kòi hữu kơ den priă tă lơyah rlau mờ giă gơ jơnhoa rlau là kòi sàng goh.

Ai tàm ală broă lơh neh geh broă rơndăp lơh phơng sih rơcăng nàng tơrmù uă ngan priă tă bơcri lơh mờ bơta phan bơna lơh gơlik geh tơl jơnau sồr VietGap dê bè tàm Kông ty Trác ñiệm Hữu hạn Sơn Dương Green Farm, kơnhoàl Sơn Dương, càr Tuyên Quang, giă phơng sih gơguh jơnhoa bè tơngai tŭ do lơh gơrềng uă ngan tus broă lơh sa. Mùl màl, giă phơng sih gam gơguh tus bơh 20 tus 50%, tàm tŭ phơng sih gơguh tus 30% priă tă bơcri lơh, lơh giă lơh sa gơtìp gơguh rlau 10%. Priă tă jun pơndiang nsồp lơ u, phan geh ngui nàng lơh phan ngui tam chi tàm anih lơh sa sươn dờng kung gơguh nisơna sơl, gơguh tus mờr 40 tơlak đong dùl container, hơ̆ là kas mờr bàr dơ̆ priă blơi nsồp lơ u. Jăt bi Nguyễn Việt Lâm, Kwang ătbồ Kông ty yal, tài bơh neh gĭt lài geh bơta gơlik geh den tàng bi neh ơn prăp khà phơng sih ai jơh gùt nam do in. Mơya mờ bơta geh yal lài giă phơng sih digơlan geh gam gơguh tai, bi kung neh geh ală broă rơndăp lơh nàng gơdờp bal jŏ jòng. Bi Nguyễn Việt Lâm, đơs: Tŭ do, den digơlan là pal tam gơl tus broă ngui ală bơta cế phẩm bơh nsồp phan tam mờ să phan kis bè ran. Bè hơ̆, mơya oh roh 4 nam nàng lơh geh dùl broă rơndăp lơh di pal tŭ do tam gơl digơlan là kal ke sơl. Gơ là kal ke bal, bè ală sươn ndai gam kal ke rlau mờ bol oh, lài ngan là khi ờ ơn prăp geh phan ngui lơh sa, dơ̆ bàr là khi giă kal ke ngan. Tŭ do geh 2 bơta sac rwah, dùl là tam gơl broă rơndăp lơh phơng sih, bàr là gơguh giă lơh gơs phan lơh gơlik mơya mìng tơnguh tàm khà di tơl nàng bơsir priă tă lơh, sơrlèt gan đau tŭ tơngai kal ke do.

Uă cau jak chài kung bơto sồr là, nàng gơdờp bal niam ngan rlau jơh tàm tơngai tŭ do, cau lơh broă sa kờñ pal lơh pràn ngui bơta jak chài măy mok pa nàng tơrmù khà phơng sih, ngui phơng sih hữu kơ ala dùl bơnah phơng sih vô kơ. Bal mờ hơ̆, hòi jà, dong kờl cau lơh broă sa lơh gơlik is mờ ngui phơng sih hữu kơ bơh phan neh geh lài bè phan jơngkah halà phan sơrbì bơh broă tam phan, è phan ròng dê, sồ siă sang bơh broă ơm kis pah ngai...nàng lơh niam wơl ù mơkung tơnguh uă cồng nha ngui ù, bơh hơ̆ tơrmù bơta kơnờm uă ir tàm phơng hóa họk. Ồng Nguyễn Như Cường, Kwang ătbồ Kụk Tam phan, gơwèt Ƀộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn pà gĭt: Giă phơng sih gơguh jơnhoa, bơta do lơh gơrềng tus broă lơh sa, gơrềng tus broă bơcri priă lơh, gơrềng tus cồng nha lơh geh mờ gơrềng tus priă lơh geh mờ priă cồng bơh làng bol dê tàm broă lơh sa. Den tàng bè hơ̆, lài ngan là sồr ală anih lơh broă ờs mờng gah do tàm ƀòn lơgar pal bơto yal mờ mblàng yal ală broă lơh, ală broă lơh bơsong, ală broă rơndăp lơh bơta chài, ngui tềm pềr priă tă bơcri lơh tềm pềr sơntìl, tềm pềr phơng sih, tềm pềr dà. Nàng lơh bè lơi, bol he bơsong, ai wơl ai broă lơh sa in, bơh hơ̆ tơrmù priă tă lơh sa tàm bơta giă phơng sih gơguh bè tŭ do.

Tềng đăp broă giă phơng sih gơguh pràn tàm tơngai rềp ndo, lơh gơlik uă bơta gơrềng tus lơh broă sa sươn sre, broă ngui li la ală bơta phơng sih, ngui jơh ală cế phẩm kung bè ală bơta ƀươn neh geh lài tàm hìu bơnhă cau lơh broă sa dê là dờng màng ngan. Gah lơh broă sa sươn sre kung neh sồr ală càr, ƀòn dờng pơlam làng bol ngui phơng sih dipal mờ geh cồng nha, sơlơ lơh gơlik mờ ngui phơng sih hữu kơ.

Cau cih VOV1- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến