VOV4.K’ho- Tàm tơngai bơta tam gơl trồ tiah mờ ală giá tăc bro phan tàm drà tŭ gơguh tŭ den gơmù uă ngan, uă tờm chi tam jŏ nam ờs mờng bơh yau tàm tiah Tây Nguyên dê neh gơtìp gơrềng ờ niam ngan. Tềng đăp bơta hơ̆, tàm uă tiah neh rơcăng lài tam gơl rơndăp tăp sèng chi tam, uă tiah neh lơh gơlik geh ală bơta tam gơl uă ngan bal mờ ală phan bơna lơh geh bơh broă lơh sa sươn sre niam ngan mờ cồng nha lơh sa uă. Cồng nha broă lơh tam plai gơ àl tàm tiah ù ro kơnrañ xã Ea Sar, kơnhoàl Ea Kar, càr Dăk Lăk dê là dùl broă lơh ai lơh pơnyơu.

Ồng Lê Văn Minh ơm tàm thôn 8, xã Ea Sar, kơnhoàl Ea Kar, càr Dăk Lăk geh 4 lồ ù mìr. Lài do, tàm bă ù mìr do ồng Minh tam kơphê, tiêu mơya tờm tiêu gơtìp chơ̆t dùl ròt, ai tờm kơphê den giă tăc bro tŭ gơguh tŭ den gơmù uă ngan, cồng nha lơh geh dùl êt ngan. Pơgăp 8 nam rê wơl hờ ndo, ồng sơnđờm tam gơl bă ù tam kơphê mờ tờm tiêu nàng ai ù tam plai gơ àl, bal mờ ală bơta sơntìl geh săc rwah bơh ƀòn tờm ồng dê tàm Thanh Hà, càr Hải Dương. Tàm hơ̆, 2 sơntìl plai gơ àl u hồng mờ u tăp kis dờng pràn mờ gơ ai plai sa bơkah ngan den tàng ồng neh lơh nền rề ơnàng bă ù tam uă. Tus tŭ do, bă ù mìr ơnàng 4 lồ neh tam gơl jơh nàng tam plai gơ àl, bal mờ 2 lồ gam tàm tơngai geh plai, gam wơl neh sơnđờm ai plai nam sơnrờp. Sươn plai gơ àl ồng Minh dê kung lơh jăt sơl jơnau sồr bơh VietGap dê, bơh hơ̆ gơ ai phan bơna niam ngan mờ giă tăc kung geh niam ngan sơl. Tơl lồ plai gơ àl gơ ai sa dùl nam geh 15 tấn, mờ giă tăc geh kờp bal bơh 35 rbô tus 40 rbô đong dùl kĭ, hìu bơnhă ồng Minh dê lơh geh bơh 500 tus 600 tơlak đong dùl lồ dùl nam, uă rlau tus jơ̆t dơ̆ dilah pơndrờm mờ tam kơphê.

Ồng Lê Văn Minh, chờ hờp đơs: Plai lơh geh dilah geh tơnhàu uă den sươn do geh tus 50 tấn plai rlau hơđang. Broă lơh VietGap do den añ jơh nùs ngan, lơh VietGap nàng he lùp bơsram, lơh gơlik phan gơ àl sàng goh, nàng ai làng bol in ngui sa plai gơ àl sàng goh den sền gàr bơta niam. Ală siêu thị, cau kă phan den khi kờñ ngan bơh hơ̆ giă tăc bro gơguh uă rlau uă ngan. Pơnyơu bè plai gơ àl bè ờs den là tăc geh 35 rbô đong dùl kĭ mơya plai gơ àl lơh jăt jơnau sồr bơh VietGap dê den tăc geh bơh 40 tus 42 rbô đong tàm dùl kĭ.      

Ồng Văn Đình Thìn Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Ea Sar, kơnhoàl Ea Kar, càr Dăk Lăk dê pà gĭt, ală tờm plai gơ àl bơh sơnrờp gơdờp tàm ù tiah do tàm pơgăp 15 nam lài do bơh ală cau ƀòn tờm bơh càr Hải Dương mờ Bắc Giang cèng tam. Bơh sơnrờp mìng là tam tơrlòng lài bàr pe tờm lơm, tài bơh ờ huan gŏ geh cau lơi kơlôi là tờm plai gơ àl gơtùi kis niam tàm ù tiah ro kơnrañ do mờ geh trồ tiah krơi is uă ngan pơndrờm mờ tiah đah tô dà lơgar bè tàm Sa Sar do. Mơya, tơnơ̆ hơ̆ tŭ tờm plai gơ àl tam mờ kis dờng niam ngan, gơ ai plai sa bơkah ngan, bă ù tam plai gơ àl gơguh uă ngan tàm pơgăp 10 nam rê hờ ndo. Tŭ do, jơh gùt xã neh geh rlau 300 lồ ù tam tờm plai gơ àl, mờ pơgăp 200 lồ neh gơ ai sa. Ală bă ù tam pa kung gam gơguh uă sơl mờ digơlan geh lơh geh pơgăp 500 lồ tàm 5 nam tus. Jăt ồng Thìn yal, bơta ƀươn ai bơtàu tơnguh tờm plai gơ àl tàm Ea Sar in là tài bơh trồ tiah krơi is ngan den tàng kàl plai gơ àl dum tàm do sùm gờñ rlau, tŭ tơn jơh kàl dùl nhai den hơ̆ sồng tus kàl plai gơ àl dum tàm tiah đah tô dà lơgar. Den tàng bè hơ̆, broă kă bro kung ƀươn ngan sơl mờ giă tăc bro kung jơnhoa ngan sơl. Giă tăc bồ kàl pik plai tàm Ea Sar sùm là bơh 55 rbô tus 60 rbô đong dùl kĭ, ai kàl pik plai tờm den giă tăc pơgăp bơh 35 rbô tus 40 rbô đong dùl kĭ. Ồng Thìn đơs nền, tờm plai gơ àl ai cồng nha lơh sa uă rlau, mờ khà priă lơh geh kờp bal bơh 300 tus 500 tơlak đong dùl lồ tàm dùl nam mờ xã gam kơlôi tus broă lơh măt kă bro tờm plai gơ àl Ea Sar in.

Ồng Văn Đình Thìn Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Ea Sar, kơnhoàl Ea Kar pà gĭt: Kơlôi tus lơh măt kă bro geh cồng nha plai gơ àl Ea Sar dê. Lài ngan là bol añ gam crơng gơs hợp tác xã tam tờm plai gơ àl, tŭ ai lơh broă den geh pơlam gùng dà, tề lam làng bol lơh sa jăt tơl jơnau sồr bơh VietGap dê, wèt tus lơh sră nggal nàng lơh sa jăt ală broă lơh tơl bơta ờdo ờdă. Tơnơ̆ hơ̆, geh lơh sră dan yal ù tiah lơh gơlik, anih tờm tiah tam, mã tiah, logo, kơldung ơn prăp ai phan bơna in. Bè hơ̆ nàng ai plai gơ àl in ờ mìng geh tăc tàm ală drà ờs mờng bơh lài mờ gam geh tăc mờ lơgar ndai tai, tăc tàm ală siêu thị tàm gùt lơgar dê.

Tŭ tiah tam plai gơ àl bơtàu tơnguh, tàm Ea Sar làng bol lơh broă sa neh rơhời crơng gơs ală broă lơh bal tàm broă lơh sa mờ kă bro. Ồng Nguyễn Văn Bình, là cau lam bồ crơng gơs hợp tác xã drơng broă lơh broă sa sươn sre Thanh Bình, do là hợp tác xã bơh sơnrờp tàm xã Ea Sar, pà gĭt: kờp jơh bă ù tam tờm plai gơ àl bơh 12 nă cau tàm hợp tác xã dê tŭ do là pơgăp 100 lồ. Khà cau tàm hợp tác xã mờ bă ù tam tờm plai gơ àl digơlan geh sơlơ gơguh uă tai tàm tơngai tus. Bal mờ broă crơng gơs hợp tác xã, geh ai tơl ală bơta nàng làng bol lơh broă sa in geh jồm càn phan bơna bơcri tàm bơta niam mờ giă tăc bro dipal. Mờ hợp tác xã kung geh pơlam gùng nàng làng bol in lơh sa jăt ală jơnau sồr bơta niam bè VietGap, Global Gap, bơh hơ̆ gơtùi lơh geh jơnau sồr tăc mờ lơgar ndai tus ală drà tàm ală lơgar rềp bal kung bè tăc tàm ală drà kuơmàng, bè: châu Âu, Nhờk, Mỹ, Hàn Quốc. Bơh hơ̆, dong tơnguh uă priă jền mờ măt kă bro plai gơ àl tàm Ea Sar dê. Ồng Nguyễn Văn Bình, đơs: Añ crơng gơs hợp tác xã bal mờ jơnau kờñ là jòi geh drà blơi ai plai gơ àl in ngài rlau. Bơdìh mờ drà tàm lơgar den kơlôi tus broă tăc mờ drà ală lơgar ndai. Wèt tus là geh broă lơh jăt VietGap, jòi gĭt anih tờm lơh, mã vạch. Să tờm añ kung bè làng bol tam tờm plai gơ àl den kung kờñ sơl là lơh bè lơi nàng plai gơ àl bơkah, sền gàr ờdo ờdă phan sa ai cau ngui sa in.

Broă tam gơl tam tờm plai gơ-àl tàm xã Ea Sar, kơnhoàl Ea Kar neh geh ală cồng nha niam. Tơnơ̆ do, cau ai tơngĭt jơnau đơs do geh dơ̆ lùp ồng Hồ Tấn Cư, Kuang atbồ phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhoàl Ea Kar bè ală tơngu me gơrềng bal tus mờ broă tam gơl phan tam nàng gơdờp mờ tam gơl trồ tiah, kung bè tơnguh uă bơta phan geh lơh, pơgồp bal mờ làng bol lơh broă sa mờ làng bol lơh broă sa bal mờ làng bol lơh broă sa mờ mpồl lơh sa kă bro tàm do.

Ơ ồng Hồ Tấn Cư, tàm ală nam pa do, tam gơl trồ tiah mờ khà priă tàm drà kă bro neh lơh aniai bè lơi tus mờ broă lơh bơh ală phan tam jŏ tơngai ờs mờng bè kơphe, tiêu tàm kơnhoàl Ea Kar?

Ồng Hồ Tấn Cư: Tàm ală nam pa do, tàm hơ̆ kuơ màng ngan là tàm 4 pa do, tam gơl trồ tiah lơh aniai uă ngan tus mờ ù tiah tàm Tây Nguyên đơs bal mờ kơnhoàl Ea Kar đơs is. Ală phan tam ờs mờng bè kơphe, tiêu mờ ală bơta tòm chi sa plai ndai bè sầu riêng, ƀơ là gơtìp aniai uă ngan.

Dơ̆ bàr là 2 nam pa do kòp Covid-19 lơh aniai tus mờ broă kă bro phan lơh gơs, ală phan lơh gơs gơtìp gơrềng uă ngan tus mờ broă kă bro.

Dơ̆ pe, phan blơi nàng lơh broă sa, tơngai pa do khà priă ờ uă bơta phan bè phơng sih, sơnơm sền gàr phan tam, ală phan lơh broă sa suơn sre gơguh uă lơh aniai uă ngan tus mờ broă lơh sa suơn sre.

Tềng đăp mờ broă lơh sa suơn sre gơtìp kal ke bè hơ̆, kơnhoàl Ea Kar neh geh broă lơh jŏ jòng bè lơi tàm broă tam gơl phan tam nàng gơdờp mờ tam gơl trồ tiah ơ ồng?

Ồng Hồ Tấn Cư: Tŭ kal ke bè hơ̆, ală mpồl lơh broă atbồ dà lơgar, gơnoar atbồ ală cấp, ală anih lơh broă tờm bè broă lơh sa suơn sre bơyai uă dơ̆ pơrjum, uă dơ̆ cri bơyai, pơrjum hòi jà kă bro. Kung bè pơrjum cau jăk chài kỹ thuật nàng bơ̆t bơtàu ală broă lơh, bơyai lơh sa jăt broă lơh bal mờ bơ̆t bơtàu broă lơh sa jăt broă lơh VietGap nàng lơh bè lơi tơnguh uă bơta niam phan geh lơh.

Kuơ màng, broă tam gơl phan tam den bơh ală phan tam ờs mờng gơtìp kal ke bè tiêu, kơphe, bol añ tam gơl tam ờ uă bơta tòm chi sa plai geh sơnề bè kroăc, quýt, plai bung mờ hàr bơta phan geh bơta pràn ngan là tòm plai jràng mờ tòm gơ-àl. Kờp jơh bă ù bol añ neh tam gơl tam phan pa là di pơgăp 4 rơbô lồ, tàm hơ̆ tòm plai jràng mờ tòm gơ-àl di pơgăp 1 rơbô 500 lồ.

Cồng nha broă lơh sa gơwèt mờ broă tam gơl phan tam do bè lơi ơ ồng?

Ồng Hồ Tấn Cư: Pal đơs là, tŭ tam gơl den broă lài ngan gơtìp kal ke bè broă bơcri priă, drà kă bro. Mơya tŭ bol añ neh lơh gơs geh mpồl lơh sa, pơgồp bal geh mờ ờ uă mpồl lơh sa kă bro, dơ̆ bàr là bol añ bơyai lơh ală broă lơh sa sa jăt VietGap bơh ală mpồl làng bol lơh broă sa crơng gơs bè hợp tác xã, mpồl lơh sa den bol añ gŏ pin dờn mờ bol añ kung neh geh drà tăc, den tàng, làng bol lơh broă sa iang nùs lơh sa.

Tơngai do, bol añ sền tòm jràng, tòm gơ-àl kung tơnhào geh bơh 15 tus 20 tấn tàm 1 lồ, priă geh gơguh tus 30 rơbô đong tàm 1 kĭ, den kung tơnhào geh rơlao 350 tơlăk đong tàm 1 lồ 1 nam. Lài ngan pal đơs là geh kuơ màng ngan tàm bơta tung lơtang broă kă bro, tam gơl trồ tiah.

Tơnguh bơtàu ală tòm chi sa plai den cồng nha mờ kơl jăp pal geh ai lài ngan, kơnhoàl geh kơlôi tus mờ broă tơnguh bơtàu mhar den lơh gơtìp jơnkah mờ kơnhoàl geh rơndăp broă lơh bè lơi nàng geh cồng nha mờ kơl jăp ơ ồng?

Ồng Hồ Tấn Cư: Bơta geh kơnhoàl Ea Kar dê den bol añ geh bă ù rơlao 50 rơbô lồ, tàm hơ̆ geh di pơgăp 30 rơbô lồ gơtùi tam ală bơta phan tam jŏ tơngai. Nàng bơyai lơh sa kơl jăp den bol añ kung neh kơlôi tus sơl, bơta niam, bơta pràn bơh kơnhoàl Ea Kar là bè trồ tiah gơrềng bal bơh bàr tiah jăt gah dà lềng tàm gùl lơgar mờ Tây Nguyên, den tàng, khà mìu mờ kàl lơh sa gơtìp rah rài.

Den tàng pal lơh geh tăc tàm drà kă bro gờñ rơlao ha là ờ di kàl mờ ală tiah tam phan uă ndai di pơgăp 1 nhai, den tàng broă kă bro den bol añ ờ ngòt, mìng ngòt ờ geh phan nàng tăc mơ. Gam broă lơh jŏ jòng ai rơndăp broă lơh bol añ lơh ngan bơh 8 tus 10 rơbô lồ ù tam tòm chi sa plai, tàm hơ̆ tòm plai jràng mờ tòm plai gơ-àl di pơgăp 5 rơbô lồ. Ală bơta tòm chi sa plai ndai bè kroăc, quýt, plai bung, sầu riêng, pơnăt di pơgăp 5 rơbô lồ. Mờ bă ù do den bol añ ờ ngòt gơtìp geh tơnhào mờ gơmù khà priă ha là jơnkah phan geh lơh.

Dùl tàm ală bơta geh sền gròi ngan hơ̆ là bơyai lơh broă sa nàng lơh bè lơi phan ngui lơh sa pal geh bơta niam, gàr niam ờ do ờ dă, mờ broă kă bro ring niam. Bơta do geh kơnhoàl Ea Kar sền gròi, bơyai lơh bè lơi ơ ồng?

Ồng Hồ Tấn Cư: Bơdìh mờ broă tam gơl nàng lơh bè lơi geh cồng nha, kơl jăp phan tam in den broă pơgồp bal làng bol lơh broă sa mờ bơyai lơh broă sa jăt mpồl là kuơ màng ngan. Pa do, bol añ kung neh pơgồp bal mờ ờ uă mpồl lơh sa kă bro, lài ngan là mpồl lơh sa kă bro lơh gơs phan ngui sa mờ kă bro phan geh lơh, mpồl lơh sa kă bro bơcri priă mờ dơ̆ pe là pơgồp bal mờ ală hợp tác xã, làng bol lơh broă sa.

Kờñ lơh bè lơi broă pơgồp bal do geh lơh nền nòn bơh broă lơh sa jăt broă lơh VietGap, GlobalGap, wèt tus broă lơh gơs mờ kă bro phan geh lơh. Bol añ kơ̆p kờñ broă pơgồp bal do geh lơh kơl jăp den cồng nha tàm broă bơcri priă mờ cèng wơl geh cồng nha ai làng bol lơh broă sa in.

Ơi, dan ưn ngài ồng Hồ Tấn Cư, Kuang atbồ phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhoàl Ea Kar uă ngan

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl