VOV4.K’ho - Gia Lai la tiah kơh bơnơm,  gah bơto bơtê mờ bơsram gam  ua\ ngan kal ke. Bulah bè hơ\,  kơnòm bơsram tàm ua\ tiah bơh car dê ờ mìng lơh geh cồng nha jơnhua ngan tàm bơsram mờ gam khin cha jak chài sền sơnơng khoa học, wèt tus bơsong geh ala\ bơta tàm [òn lơgar. pa do ngan,  2 na\ kơnòm bơsram ơdu\ 12A1, hìu bơsram kấp 3 Trường Chinh, kơnhoàl Cư\ Sê neh lơh geh cồng nha mờ jơnau sơnđan lơh phơng vi sinh bơh tờm quỳ, dùl tờm chi hòn is hòn ua\ ngan, dong tềm pềr  bơh 10 tus 20% pria\ lơh phơng tus broa\ lơh sa. Sền sơnơng do neh cèng geh tus ala\ oh on khà jơng dơ\ 2 dơ\ pơr lòng  khoa học kỹ thuật lời tus kơnòm bơsram kấp 3 dà lơgar.

            Dùl tàm 2 na\ cau lơh gơs la jơnau sơnđan bơh oh Trần Hoàng Quân deh nam 1999. Quân ai git,  lài do,  pah nam mè bèp oh drờm geh ngui git nđờ jơt tơlak pria\ nàng blơi phơng tuh, mơya  ua\ dơ\ ngan geh blơi phơng ờ niam, ờ ngan, lơh sa gơbàn ờ gơ sir cồng. Git bal mờ bơta moat hơ\, bơta bòl glar,  kal ke bơh cau hìu nha\,  oh geh lùp is, ngan la cau lơh broa\ sa jơng tê gơtùi lơh is dùl bơta phơng vi sinh geh ơla bơh ala\ nhơt, chi che gơ hòn is,  ờ kas pria\ ndàn, mờ gàr geh tơl bơta pòng gơs chi tam ndang tàm suơn ?  Jơnau sơnơng geh lơh phơng  vi sinh bơh tờm quỳ bơh Quân geh lơh ùr pơgru Nguyễn Thị Diệu Hạnh cau pơgru bơto hìu bơsram kấp 3 Trường Chinh, kơnhoàl Cư\ Sê gơ lơh nisơna ngan:“Tu\ ala\ oh geh lùp jơnau mờ a`, den a` geh đơs hơ\ mìng rơp la  jơnau sơnơng lơm.  Kờ` jơnau sơnơng do geh lơh gơs ngan ngồn hala ờ, oh pal jòi geh ala\ sra\ nggan nàng geh lơh ngan tus jơnau sơnơng he dê la di. Rê hờ hìu, ala\ oh neh lòt jòi sra\ nggal krơi is bè tờm quỳ. Tơnơ\  do ai mut lơh tơ lòng,  a` kung geh đơs mờ ala\ oh nàng geh lơh geh ala\ thí nghiệm jat ala\ gùng mbè lơi, tam biap sơbê, lơh mbè lơi, a` mìng  đơs bal bal lơm. Bơta gam wơl la ala\ oh geh lơh  is”.

2 na\ kơnòm bơsram Quân mờ Hiền gam pợnat tai bal mờ ùr pơgru bơtàu tơngguh jơnau sơnđan sền sơnơng bè phơng vi sinh bơh tờm quỳ.

            Jà tai bơyô bơsram bal dùl ơdu\ la Bùi Thị Hiền  lơh bal, Quân mờ Hiền neh mut lơh mờ jòi tai sra\ nggal. Cồng nha ai go\,  jơh ala\ bơta tàm tờm quỳ bơh nha, tờm, bơkàu drờm geh bơta gơtùi lơh phơng mờ khà ròng chi ua\ ngan mờ lơh geh jơnhua ngan tu\ tờm quỳ rcang lì bơkàu. Bơta kuơ màng, la gùt nam tàm tờm do ờ geh tu sa  aniai. Den tàng,  bal mờ bơta kơp kờ` bè lơh gơs phơng, ala\ oh geh  lơh gơlik tai broa\ lơh sơnơm tu bơh  dà bơsơt tờm quỳ.

            Lơh tơ lòng sơnrờp bơh 2 na\ cau gam kơnòm sa\ neh geh cồng nha,  tơnơ\ tu\ klài tờm quỳ  neh koh rhền mờ chế phẩm trichoderma, ai geh phơng vi sinh geh khà phơng ngui chi tam in niam ngan. Ngui bơh  sơnrờp  tuh tàm biap sơbê, biap sơbê bơkàu ai go\,  biap gơs tơlir niam,  tơngai dờng lơyah pơndrờm mờ ala\ phơng ndai, tu sa den ờ geh. Bulah bè hơ\,  broa\ ai go\ gơ dờp  dờng ơnàng bơh gơ dê tàm  suơn tam tàm [òn lơgar ờ bươn dùl êt lơi. Oh Trần Hoàng Quân đơs:“Tu\ oh geh yal ala\ công thức tus làng bol in kờ` khi ngui, den khi ờ dờ`, tài oh gam dềt ir, khi ờ kờ` gơbàn aniai tus broa\ ka\ bro khi dê. Kơnờm tus mờ mè bèp mờ cau jơi nòi, den oh  đơs gơtùi geh mờ 2, 3 hìu ngui êt tàm ba\ ù ờ ơnàng, sền cồng nha gơ mbè lơi, khi hơ\ sồng geh ngui tàm suơn  dờng khi dê”.

            Cèng ala\ phan he dê tus bal  tàm dơ\ pơrlòng Khoa học kỹ thuật lời tus kơnòm bơsram trung học, ala\ oh neh geh khà 2 gùt lơgar, gơs la 2 tàm  khà kơnòm bơsram pơnrơ  jak ngan  gùt lơgar nam bơsram 2015-2016. Ala\ phan jờng mùl màl tus mờ ala\ oh ngan la broa\ phan lơh geh he dê neh geh làng bol [òn lơgar pin dờ` geh ngui ua\ ngan. Geh tu\  ua\ cau neh  ai tơngai tu\ tờm quỳ gam  bơkàu,  geh jơm glòm bal mờ 2, 3 tấn phơng nàng ngui tàm kàl tơnơ\. Bi Lê Hồng Kê cau tam biap tàm [òn Mỹ Thạch 2, kơnhoàl Cư\ Sê đơs:“Dơ\ hơ\,  bơh 35 tus 37 ngai hơ\ sồng lơh geh. Tu\ do,  gơ neh lơyah tơngai rlau mìng gam di 30 ngai lơm mo. Dilah pơndrờm mờ lài den geh tềm pềr geh bơh 10 tus 12 tơlak pria\. Bè lài do,  kờp bal 1 nhai a` bồm  bơh 3 tus 4 dơ\ sơnơm tu. Mơya, tu\ do,  ai sơnơm bơh ala\ oh geh tuh lơm gơ,  jo\ jo\ hơ\ sồng bồm sùl dơ\ den ờ geh tu ờ”.

Cau lơh sa suơn sre kơnhoàl Cư\ Sê, càr Gia Lai neh pin dờ`, ngui phơng vi sinh bơh tờm quỳ tàm  broa\ lơh broa\ sa

            Cồng nha bơh phơng vi sinh bơh tờm quỳ tàm biap  sơbê  tu\ do neh dong tơmù khà pria\ lơh sa tàm [òn lơgar bơh 10 tus 20%, mơ kung  lơh lơyah tơngai dờng bơh biap. Ngan  den tàng   bơta do neh lơh ua\ ngan hìu làng bol pin dờ` mờ  sơnđờm ngui ơla phơng è rpu kơnrồ tàm tam tiêu,  kơphe. Tàm hìu bơsram dềt kềng gah thị trấn Cư\ Sê, khà jờng mờ Quân bal mờ Hiền lơh geh gam la bơta pơnjờng dờng ngan tus ua\ ngan kơnòm bơsram ndai lơh geh bơta kờ` sền sơnơng jak chài bơh ala\ phan tềm pềr kơnòm bơsram, cồng nha  tus mờ gah lơh sa suơn sre tàm do. Ùr pơgru Nguyễn Thị Huệ, phó Hiệu trưởng hìu bơsram kấp 3 Trường Chinh, kơnhoàl Cư\ Sê đơs:“Bơh tềng hơ\, ala\ kơnòm bơsram ndai kung go\ la, bơta  kờ` sền sơnơng gơ kung  gơ geh gơ sal wơl di pal. Tơnơ\ hơ\,  ua\ oh  kung geh bơta kơp kờ` bơceh mờ kờ` sền sơnơng. Pơnjat tai ala\ jơnau sơnđan bơh nam lài, nam do pơgru Diệu Hạnh kung geh pơlam 2 na\ kơnòm bơsram ơdu\ 12 sền sơnơng, nhai 12 do  den geh tus pơr lòng khà car. Hìu bơsram kơp kờ` jơnau sơnđan  hơ\  bơtàu tơngguh bơh jơnau sơnđan lài kung lơh geh cồng nha bè bơta kơp kờ`”.

                                          Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp