VOV4.K’ho - Tàm càr Gia Lai, tàm tŭ kòp as sồt tềng kơl tao lơh pơnời tàm rơlao 15 rơbô nơm kơnrồ ờ hềt geh sền gròi jơh, den tŭ do kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi gơtìp tai, di gơlan lơh gơtờp bal jơh bàr bơta kòp do. Gah lơh sơnơm phan ròng bal mờ ală cấp, gơnoar atbồ tàm càr gam mhar rơcang sơndră, pleh mờ broă di gơlan lơh gơtờp bal jơh bàr bơta kòp do.

Neh mờng mờ broă ròng sur me deh kòn neh uă nam do, ồng Phạm Văn Hoà, kis tàm thôn Bình Hoà, xã Chư Rang, kơnhoàl Ia Pa, càr Gia Lai pà git, do là nam dơ̆ 3 pơn jăt tơn hìu nhă ồng gơtìp hoàc huơr uă tài kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi lơh aniai.

          Sur gơtìp kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi chơ̆t mìng bơh 3 tus 4 ngai ờ sa pòr, duh să di mơ

Mpồl sur bơh hìu nhă ồng geh 4 nơm sur me mờ 4 nơm sur bột (sur ròng nàng lơh poăc) ñjơ̆ rơlao 60 kĭ ndrờm neh geh tơngŏ kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi. Ồng Hoà pà git, bơta tơngŏ lài ngan bơh sur dê là ờ sa pòr, duh să di mơ. Bŭ lah ồng neh rơcang cit ờ uă sơnơm nàng dong kờl tơnguh bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp, mơya mìng 3 ngai, sur me mờr deh kòn gơtìp chơ̆t, den tàng pal tơ̆p pơrgŭc, ală sur gam tai kung gơtìp kòp sơl. Ồng Hoà moăt să mờ đơs: “Hìu nhă bơh lài tus tŭ do kung lơh kloh vi trùng sùm, ngai 2, 3 dơ̆, rơsìh vôi ƀòk, sơnơm lơh kloh vi trùng tàm do. Gŏ sur ờ bài sa, añ cit ờ uă bơta sơnơm tơmù duh să, mờ sơnơm tơn pràn să. Tŭ do chơ̆t 1 nơm bloh, 3 nơm ne gam tai ờ bài sa. Ờ git đơs tus mờ bơta hoàc huơr bè lơi tai”.

Kung tàm thôn Bình Hoà, xã Chư Răng, kơnhoàl Ia Pa, rềp di mơ mờ hìu ồng Hoà, 2 nơm sur dam mờ 1 nơm sur me hìu nhă ồng Lê Văn Theo, kuang bàng lơh broă đah lơh sơnơm phan ròng xã kung chơ̆t tài kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi sơl. Bơdìh mờ broă tàm wàng geh rơsìh kò tơn vôi nàng lơh kloh vi khuẩn, rơcang sơndră mờ gơtờp tus hờ hìu rềp bal, ồng Theo pà git, bơh tŭ sur ờ sa pòr, duh să tus tàm tŭ chơ̆t mìng 4 ngai, den tàng ală broă lơh ngan nàng sơm kòp bơh ồng dê ndrờm ờ geh bơta lơi, kòp jê ndul gơjroh sur neh lơh hìu nhă ồng gơtìp hoàc huơr mờr 100 tơlăk đong. Kung jăt ồng yal, tŭ do, kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi gam gơtờp tàm sur bơh ală hìu tàm xã, den tàng ồng ờ hềt kơlôi tus mờ broă ròng tai: “Kòp gơtìp, lơh gơtờp tus tơl hìu. Tơnơ̆ mờ tŭ neh jơh kòp, lơh kloh wàng ròng bơh 2 tus 3 nhai bloh, mơya tŭ ròng tai den kung gam gơtìp kòp sơl. Kal ke ngan bơh kòp jê ndul gơroh sur châu Phi là ờ geh sơnơm sơm bời mờ ờ geh sơnơm vaccine den làng bol tŭ do mìng kơ̆p tàm bơta bơtoah mơ”.

                Gĭt nđờ rơhiang nơm sur gơtìp kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi pal tơ̆p pơrgŭc

Ồng Lê Văn Nguyên, Kuang atbồ Anih tờm broă lơh drơng ala broă lơh sa suơn sre kơnhoàl Ia Pa pà git, mpồl sur sơnrờp ngan chơ̆t tài kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi tàm kơnhoàl gơtìp tàm xã Pờ Tó ngai 06 nhai 8. Mìng tàm 1 poh, kòp neh gơtờp tus xã dơ̆ 2 là Chư Răng, sur kòp mìng là bơh ală hìu ròng ờ uă, ròng is. Kờp tus tŭ do, kơnhoàl neh tơ̆p pơrgŭc 125 nơm, kờp jơh bơta ñjơ̆ rơlao 7 tấn nggùl. Mờ khà priă sur tŭ do di pơgăp 55 rơbô đong tàm 1 kĭ, làng bol tàm tiah gơtìp hoàc huơr rơlao 400 tơlăk đong.

Jăt ồng Nguyên yal, kờp jơh mpồl sur geh rơlao 9 rơbô 300 nơm bơh ală hìu làng bol ròng is là cau di gơlan gơtìp kòp uă ngan tàm bơta kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi, tài broă ròng ờ uă gơtìp kal ke ngan tàm broă sền gròi kòp gơtờp. Chồl pràn tàm broă rơcang sơndră, lơh ngan gờñ kơrian kòp gơtờp, kơnhoàl Ia Pa neh lơh 2 anh gròi sền broă pơn diang, tăc sur. Bal mờ hơ̆, kuang bàng lơh sơnơm phan ròng ală xã sùm lam sồr làng bol lơh jăt niam 5 ờ: ờ pồn kòp; ờ tăc, pơn diang phan ròng gơtìp kòp; ờ lơh poăc phan ròng chơ̆t; ờ sơbì phan ròng chơ̆t tàm tiah kis; ờ ngui phan sa jơnkah ờ hềt geh tơnduh wơl, nàng tơnguh uă jơnau git wă tàm broă rơcang sơndră mờ kòp, tơmù ờ uă ngan kòp gơtờp: “Gơwèt mờ kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi là ờ geh sơnơm sơm bời mờ sơnơm vaccine, den tàng broă lơh tàm do mìng là broă rơcang sơndră mờ kòp gơtờp. Lài ngan là sùm ƀồm sơnơm lơh kloh vi khuẩn vi trùng, cit ală bơta sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp ndai nàng tơnguh bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp ai mpồl sur in nàng tơmù ờ uă ngan hoàc huơr ai làng bol in, den bơto sồr làng bol geh ròng sur tus tàm tơngai tăc den kuang bàng lơh sơnơm phan ròng tus ai mẫu, xét nghiệm di lah ờ gŏ mờ kòp den gam gơtùi tăc tàm càr di jăt mờ kơrnoăt geh ai. Bơto sồr làng bol ơm ing broă ròng tai sur”.

Pe nam pơn jăt sùm, cau ròng sur tàm càr Gia Lai pal tam dră mờ kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi, mờ sùm gơtìp tàm tŭ bồ kàl mìu, mờ uă ngan là nhai 8 mờ nhai 9. bơh broă gròi sền bơta kòp, geh bơta gơtìp tai kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi là tài kòp gam geh bơh lài do, tàm tŭ broă lơh kloh niam wàng ròng ờ geh sền gròi di pal. Nàng kơrian kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi gơtòp mhar, gah lơh sơnơm phan ròng càr Gia Lai gam rơcang tơl ală bơta bè kòn bơnus, phan lơh broă nàng dong kờl ală kơnhoàl, thị xã kơrian mờ kòp gơtờp.

Sở Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn càr Gia Lai neh geh sră nggal dan mờ càr, đah ròng phan mờ lơh sơnơ phan ròng lơh jăt mhar ală broă rơcang sơndră mờ kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi. Anih lơh broă tờm lơh jăt mhar ală broă wàng se, kơrian, gơsơ̆t tiah gơtìp kòp mờ bañ lời kòp gơtờp tàm uă tiah. Bơyai lơh mhar broă pơs wàs kloh niam, ƀồm sơnơm lơh kloh tiah kis tàm wàng ròng, anih gơsơ̆t phan ròng lơh poăc, tăc poăc sur tàm ƀòn lơgar. Tŭ lơi kung rơcang gùng dà broă lơh, gàr niam tơl ală bơta bè kòn bơnus, phan lơh broă, priă nàng rơcang sơndră mhar tŭ kòp gơtìp, bañ lời kòp gơtờp tàm uă tiah.

Càr Gia Lai tŭ do kờp jơh mpồl phan ròng geh rơlao 435 rơbô nơm, mìng là kơnrồ mờ sur. Kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi gơtìp tàm sur tŭ rơlao 15 rơbô 300 nơm kơnrồ tàm càr Gia Lai neh gơtìp kòp as sồt tềng kơl tao gơlơh pơnời, gam lơh gơtìp gơtờp kòp jơh bàr bơta tàm phan ròng. Tàm tŭ do, lơh jăt mhar ală broă lơh nàng rơcang sơndră mờ kòp gơtờp là bơta geh kuơ nàng tơmù hoàc huơr ai làng bol lơh broă sa in.

Cau mblàng Ndong Brawl