VOV4.K’ho - Mờ broa\ lơh bơhìan bơh cau lơh broa\ sa jat broa\ lơh at tê sơndio broa\, tàm ala\ nam do,  Hìu bơto broa\ lơh kơnhoàl Krông Ana, càr Daklak neh mut lơh rhiang ơdu\ bơto bơtê ua\ ngan broa\  lơh jat bơta kờ` bơh [òn lơgar kung bè bơta git ngan bơh cau bơsram. Broa\ lơh do neh dong cau lơh broa\ sa bơtàu tơngguh bơta pràn lơh sa,  tam gơl chi tam, phan ròng, pơ gồp bal bơsong geh jơnau “Ờ lơh broa\ jơng tê mờ ờ duh lòt ngài [òn” tàm [òn  lơgar.

            Lơh sa tàm 5 sào ù mờ lòt lơh ơpah gùt nam,  geh kung mìng tơl nàng ùr bơklau Y Liễu Bya\ kis tàm [òn Cuê, ntum Băng ADrê`, kơnhoàl Krông Ana ngui sa pah ngai mờ ròng 2 na\ kòn dềt. Nam 2012, geh cau kuang bơh Hìu bơto broa\ lơh kơnhoàl Krông Ana tus hờ [òn geh mblàng pơlam, lam sồr, bi geh  tus bal tàm broa\ lơh bơsram lơh niam wơl  rơndeh ma\y. Tơnơ\ 6 nhai bơsram broa\ lơh, bi càn pria\ pờ hìu lơh niam wơl rơndeh ma\y. Mìng tơnơ\ dùl nam, bi neh tơm jơh  dồs. Mờ geh  rhời geh prap  pềr, bi lơh gơs hìu  sơmang niam, pờ anih tac phan pơ ùr in ka\ bro. Kơnờm bơh hơ\,  lơh sa hìu nha\ bi dê slơ ngai slơ gơ guh. Bi Y Liễu Bya\ ai git:“Lài mờ tu\ geh bơsram lơh niam wơl rơndeh, pria\ geh ngi lơi kung mìng tơl nàng ngui tơn tàm ngai hơ\. Jơh bơsram, a` pờ anih lơh niam wơl rơndeh tàm [òn. A` go\ gơ geh kuơ. Dùl ngai a` jòi geh di 500 rbô pria\. Bulah kal ke hala buơn a` drờm  lơh niam wơl  rơndeh làng bol in tàm [òn,  dong làng bol ờ pal lòt ngài tiah ndai nàng lơh niam wơl rơndeh”.

            Kung bơh bơsram broa\, hìu nha\ bi Y Păn Bkrông kis tàm [òn Nắc, ntum Ea {ông, kơnhoàl Krông Ana neh lik klàs rbah kơnờm bơh broa\ lơh hìu. Bi Y Păn boh bơr: Lài do  bi lơh phụ hồ tus ala\ mpồl lơh thợ,  pria\ geh mờ broa\ lơh ờ ring. Tơnơ\ jơh bơsram ơdu\ lơh  hìu tàm  Hìu bơto broa\ lơh kơnhoàl Krông Ana, bi dờp lơh geh hìu balhia\ tàm [òn. Tu\ geh broa\ lơh  dờng, bi geh cau tờm  atbồ lơh hìu sồr lòt lơh mờ jàu pria\ nhai bơh cau lơh tờm. Kơnờm geh kèr tê den tàng  broa\ lơh bi dê kung ring bal, pria\ geh kung niam rlau. Bi Y Păn Bkrông ai git:“Tu\ do a` lot lơh hìu geh bơh 6 tus 7 tơlak pria\ tàm dùl nhai. A` geh lơh gơs 2 nơm hìu tàm [òn. Tàm [òn, nam 2015 neh geh tai 10 na\ cau bơsram lơh hìu. Jơh bơsram drờm gơtùi lơh gơs hìu um, hìu ja\ brê làng bol tàm [òn in”.

            Mờ lo\ H’ On Niê kis tàm [òn Riăng, ntum Ea Bông, hìu bơto  broa\ lơh Krông Ana ngan la rbàng tơrbo\ bơta kơp kờ` bơh dềt bơh H’ On gơs ngan ngồn. geh cau kuang Hìu bơto broa\ lơh lam gùng, lòt  bơsram may phan ờ roh pria\ mờ gam geh dong tai pria\ geh, H’ On  chờ ngan. Tơnơ\ jơh bơsram, H’On càn pria\ blơi ma\y khâu rê pờ anih ma\y phan tàm hìu. Bulah pa lơh geh ala\ broa\ lơh bal hia\ bè lơh niam wơl phan,  tam gơl chi hoài, mơya  broa\ lơh do geh lơh tu\ geh ru kung lơh geh  H’On in di 60 rbô pria\ dùl ngai. Do la broa\ lơh bơh sơnrờp pờ geh dùl broa\ lơh pa kờ` H’On geh lơh ngan tai: “A` kờ` ngan  may phan, tu\ lơi lơh gơs broa\ sơng ka sền gàr kơphe den a` geh bơsram tai nàng may geh ala\  bơta niam chài  rlau tai. A` kơp kờ` geh may geh phan sa\ tờm in,  oh kòn in, tơl cau in. A` kờ` ngan broa\ lơh do”.

  Broa\ lơh tam bơsềt linh chi tàm Hìu bơto broa\ lơh Krông Ana

            Bơto broa\ lơh di mờ bơta mùl màl mờ cau lơh broa\ sa, den tàng slơ ngai geh ua\ ngan cau tus mờ hìu bơto broa\ lơh. Ua\ làng bol ơm ngài mờ Krông Ana  rlau 100 kơi sồ kung tus tàm do bơsram broa\. Bi Nguyễn Quốc Hậu kis tàm [òn Tân Lợi I, ntum Ea Vy, kơnhoàl Krông Pach, càr Daklak ai git,  tiah bi geh ua\ ngan rhe, den tàng bi geh ngui  nàng tam bơsềt rhe. Bulah bè hơ\,  broa\ lơh do geh roh ua\ ngan phan mờ khà pria\ bơcri ua\ mờ cồng nha lơyah. Bơh geh jơnau yal tơnggit, git Hìu bơto broa\ lơh Krông Ana tam bơsềt tàm  anih lơh sa  dờng den tàng bi geh tus. Bulah bơh hờ hìu tus hìu bơto broa\ lơh rlau 100 kơi sồ, mơya sùm bơh 4 jiơ àng drim pah ngai geh cèng piang lòt tus bơsram broa\.  Trơ wơl wơl, bi neh geh cồng nha mờ  broa\ lơh pa.“Git broa\ lơh tam bơsềt tàm anih lơh sa dờng den geh tềm pềr, rlau mờ hơ\ tai cồng nha jơnhua rlau den tàng a` geh tus Hìu bơto broa\ lơh nàng bơsram broa\. Bơh hờ hìu tus tàm do la 140 kơi sồ, lòt rê tàm ngai, tơngai ờ  ru mờ kòi phe den he pal lơh ngan  rơndap. Geh pơgru bơto bơtê nền nòn rê tus hờ hìu tam bơsềt niam,  pria\ geh slơ ngai slơ niam. Làng bol tàm [òn  kung tus sền mờ bơsram mơya a` kung mìng dong geh 2, 3 na\ cau. Ua\ cau kờ` bơsram den  a` mìng lòt bơsram tus hìu bơsram la ngài, den tàng ờ go\ lòt”.

            Mờ broa\ lơh “Bơto broa\ lơh mpồl bơtìan kờ` ờ go\ di bơto broa\ lơh làng bol kờ`” tu\ do la hìu bơto broa\ lơh kơnhoàl Krông Ana neh pờ geh dờng ơnàng pờ geh rlau 20 ơdu\ tàm dùl nam mờ 16  gah broa\ bơto bè lơh hìu, lơh niam rơndeh ma\y, may phan,  tam bơsềt,  bơta chài  gah ồs  đèng,  ròng phan, lơh sơnơm gah phan ròng... “Bơsram geh bal mờ lơh broa\” hìu bơsram geh crơng gơs mpồl bơsram lơh ngan nàng geh ngui bơta chài, bơtàu tơngguh  chài lơh broa\ tus cau kuang,  cau pơgru, mơ kung geh lơh niam bơta chài ai tus cau bơsram. Ala\ mpồl mut lơh broa\ lơh do neh ai geh broa\ lơh di 10 na\ cau lơh broa\.

            Jat  bơta sền gròi bơh Hìu bơto broa\  lơh, tơnơ\ geh bơto broa\ lơh neh geh  rlau 100 bơta broa\ lơh neh geh cèng geh cồng nha lơh sa niam ai tus cau bơsram tàm 8 ntum, [òn drà tàm kơnhoàl Krông Ana. Cồng nha ngan bơh ala\ broa\ lơh tam bơsềt, lơh niam rơndeh ma\y, lơh hìu,  ròng phan ròng dờng, iar ơda. Tàm hơ\ geh  di pơgap ¼  broa\ lơh bơh cau bơsram la cau kòn cau kis bơh yau. Cồng nha geh kờp bal bơh tơl broa\ lơh bơh 5 tus 15 tơlak pria\. Mpờl go\ ngan la  geh rlau 90% ơruh pơnu kòn cau bơsram broa\ lơh  lơh hìu neh lơh geh is broa\ lơh niam. Mò Đinh Thị Danh atbồ hìu bơto broa\ lơh Krông Ana tam pà: “Kơp kờ` geh broa\ lơh tàm jơh ala\ cau drờm geh lơm, bol  he kờ` geh lơh dùl êt lơm den khi geh broa\ lơh. Ngan ngồn la tus mờ ơruh pơnu làng bol kòn cau den  bơta git wa\ geh broa\ lơh  la ua\ ngan, ngan la bơh bơto bơtê broa\ lơh neh lơh geh tàm khi bơta kơp kờ` bè rài kis niam rlau,  pal geh broa\ lơh nàng geh pria\ jền. Mờ bơh bơta tàm Tây Nguyên den ờ duh pal lòt tàm lơi, mo tơn tàm do, tàm ù tiah do, ngan la kơnòm bơsram cau klau kòn cau geh dùl bơta sa\ pràn, den he mìng lam sồr khi, geh gùng pơlam khi in di den gơ geh cồng nha ngan”.

            Bơto broa\ lơh di pal ngan mờ bơta kờ` bơh cau lơh broa\ sa, bơsram geh pal lơh  broa\, hơ\ la  broa\ mờ Hìu bơto broa\ lơh kơnhoàl Krông Ana, càr Daklak neh lơh geh ala\ cồng nha bơh sơnrờp, pơ gồp bal dong làng bol tiah sar lơgar ngài do tơngguh bơta pràn lơh sa, tam gơl chi tam phan ròng geh cồng nha mờ tơlik geh jơnau lơh ờ lơh  broa\ jơng tê mờ  ờ duh lòt ngài [òn tờm.

                   Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp