VOV4.K’ho- Tềng đăp bơta gơbàn kal ke bơh kòp Covid-19 dê, cau lơh broă sa tàm càr Lâm Đồng gam jòi gùng dà, tơrgùm bơcri priă wơl, lơh pràn bơtàu tơnguh lơh sa tàm tơngai bè ờs pa.

Ală ngai do, hìu bơnhă bi Nguyễn Thị Mơ ơm tàm sơnah ƀòn 8, ƀòn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng wàs wơl jơh sươn bơkàu nàng tam gơl wơl tam ală bơta biăp, bùm, kơnuh, plai chi gơ in tơnhàu jŏ jòng. Bi Mơ pà gĭt, tài gơrềng bơh kòp dờng Covid-19 dê, uă ngan bă ù tam bơkàu koh ntê neh sùm hoàc hươr, tam bơkàu ờ gam dipal tai den tàng hìu bơnhă tam gơl rơhời tus tam wơl mrĕ sa biăp mờ bàr bơta biăp, bùm, kơnuh, plai chi ndai. Bi Nguyễn Thị Mơ, đơs:Tŭ do, phan neh sơnđờm gơguh giă, bơta ƀươn bơh tam mrĕ sa biăp dê là tơnhàu geh jŏ rlau den tàng priă lơh geh kung uă rlau pơndrờm mờ ală bơta phan tam ndai. Ală bơta phan bơcri priă kơn jơ̆ ir priă jền mờ sa lơyah ngai den geh gơtìp hoàc hươr uă, hoàc hươr ndrờm bè tus 80% tơn. Mìng is mrĕ sa biăp den sa geh rlau bàr dơ̆ mờ tơngai tơnhàu geh jŏ rlau den kung geh bơsir wơl dùl êt sơl. Ai gơwèt mờ ală bơta bơkàu bè bơkàu cúc, bơkàu cẩm chướng dŭi sang jơh tàm sươn den hoàc hươr tus 100%.

Ndrờm bè hơ̆ sơ, tơnơ̆ tơngai jŏ jòng ơm ờ lơh sa tài bơh giă tăc bro ală bơta phan lơh geh bơh sươn sre gơmù uă ngan, hoàc hươr uă ir, mò Nguyễn Thị Thu ơm tàm sơnah ƀòn 8, ƀòn dờng Dà Làc kung sơnđờm bơcri priă lơh sa wơl, sơrbac mhar sih tam phan nàng thàn tăc tàm drà in. Mò Thu pà gĭt, tài bơh kòp bơtờp neh rơhời geh kơryan, broă jun pơndiang phan lơh geh bơh sươn sre kung lơh bươn sơl den tàng bàr pe bơta phan lơh geh bơh sươn sre neh gơguh giă wơl, tàm hơ̆ mìng is phan biăp sơlăt neh gơguh uă pơndrờm mờ ngai bè ờs. Den tàng bè hơ̆, mò mờ uă hìu bơnhă ndai tàm ƀòn gam mhar bơcri priă tam wơl nàng tăc mờ ală cau blơi phan in. Mò Nguyễn Thị Thu, đơs: Pa do, ờ gam biăp tai, sơlăt gơguh giă tus 1 rbô đong dùl tờm. Tŭ do, giă gơguh wơl bơh 600 tus 800 đong dùl tờm pơndrờm mờ bè ờs giă ngai lài mờ tơngai ờ geh kòp Covid-19. Bàr pe nhai do, làng bol ờ huan tam tài bơh tam hoàc hươr ir mờ tăc ờ yòm, tŭ do biăp geh giă den cau sơnđờm tam wơl. Sền bal, biăp gam geh giă, cau lơh broă sa chờ hờp den tàng tơrgùm lơh sa wơl.

Ờ mìng phan bơna biăp lơm, cau tam bơkàu cúc tàm Dà Làc kung chờ hờp sơl tài bơh giă bơkàu gơguh uă ngan gơguh tus 30 rbô đong dùl gri bơkàu cúc jàl, 15 rbô đong dùl gri bơkàu cúc bè ờs. Mờ giă bè do, tơl sàu bơkàu cúc cau lơh broă sa lơh geh priă cồng 40 tơlak đong. Jăt ồng Nguyễn Đình Thuận, ơm tàm sơnah ƀòn 7, ƀòn dờng Dà Làc yal, ờ gơtùi ờ kờp jơnau digơlan tài bơh tŭ tơngai jŏ jòng ơm ờ lơh sa, phan lơh gơlik ờ tơl nàng ngui sa den tàng giă tăc bro bàr pe bơta phan lơh geh bơh sươn sre hơ̆ sồng gơguh uă nisơna. Bulah gĭt là, broă uă cau dùl ròt bơcri priă lơh sa wơl, ngan ngồn drà kă bro phan bơna tàm tơngai tus là ờ gơtùi ring bal, gơlam tus jơnau pơhìn digơlan gơbàn uă bơta aniai, mơya mờ bơta gơbàn bơh kòp bơtờp dê rơhời geh kơryan mờ kơ̆ kơl jăp bè tŭ do, ồng kung gơn kơnờm ngan broă lơh sa geh cèng wơl cồng nha tàm ală kàl tus. Ồng Nguyễn Đình Thuận pà gĭt: Đơs bal mờ giă bơkàu cúc tŭ do den cau lơh sươn jòi sa đau, geh priă cồng. Tàm nam lài, tàm tơngai do den bơkàu cúc neh geh tăc mờ giă 40 rbô đong rao, nam do tài bơh kòp Covid-19 neh gơmù den tài. Drà tơngai do den he ờ gĭt geh lài bơta lơi, tŭ do cau tờm sươn bơkàu cúc là geh giă lơm mờ ală bơta bơkàu ndai ndrờm pal dŭi sang jơh tĕ.

Nàng broă lơh sa sươn sre gơdờp mờ tơngai bơh kòp Covid-19 dê tàm bơta pa, gah lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng neh geh broă rơnăp lơh lam lơh sa jăt gùng dà lơh geh jơnau kờñ tàm drà mơkung lơh geh priă jền ai làng bol in. Mơya, geh gơlik geh wơl tai jơnau phan bơna tăc ờ yòm, làng bol pal dŭi sang tĕ biăp, bơkàu tàm sươn tơn halà ờ? Do là jơnau lùp dờng gam geh lùp gơwèt mờ gah lơh broă sa sươn sre càr Lâm Đồng in.

Ồng Nguyễn Văn Châu- Phó kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Lâm Đồng bè gùng dà broă bơyai lơh sa suơn sre tàm bơta bè ờs pa, gàr ring niam broă tăc mờ cèng geh cồng nha broă lơh sa ai làng bol in tàm bơta bè ờs pa.

Ơ ồng, kòp Covid-19 neh lơh gơrềng uă ngan tus mờ broă lơh sa suơn sre bơh uă tiah dê, bè hơ̆ càr Lâm Đồng, do là càr lam lài bè broă ngui công nghệ cao tàm broă lơh sa suơn sre, pơgồp bal mờ uă bơta phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre krơi is dê den bè lơi?

Ồng Nguyễn Văn Châu: Gơwèt mờ gah lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng gơrềng bơh kòp Covid-19 tàm tơngai pa do den kung neh geh uă ngan sơl. Tàm hơ̆ uă ngan là tàm bă ù lơh sa 2 bơta phan mờ geh gơrềng uă ngan là biăp mờ bơkào. Mơya, tềng đăp mờ bơta kòp gơtờp bal mờ broă lơh mờng chài bơh nam 2020, tus bồ nam 2021 den gah lơh sa suơn sre neh geh git rơcang lài ală bơta tơngŏ di gơlan gơtìp nàng geh gùng dà broă lơh sơndră di tŭ. Bơh dơ̆ 4 gơtờp kòp den lài mờ hơ̆, bol añ neh geh ală dơ̆ cri bơyai, ring bal mờ ală tiah nàng bơ̆t bơtàu gùng dà broă lơh. Tàm hơ̆ uă ngan là Sở neh tơrgùm mờ bơ̆t bơtàu gùng dà broă lơh ờ jŏ tơngai ai broă lơh sa mờ ngui biăp, bơkào, ờ gơtìp koh gơl broă lơh.

Bŭ lah gơrềng tài bơh kòp là bè hơ̆, mơya jăt jơnau yal bơh Đah kờp sền den gah lơh sa suơn sre càr dê gam gơguh 4,5%, uă rơlao pơn drờm mờ tŭ do nam lài. Den hơ̆ là tơlik broă ndrờm bal uă broă lơh, bơh broă đơng lam Tỉnh ủy, UBND càr bal mờ broă pơgồp bal nền nòn đah gah lơh sa suơn sre mờ UBND ală kơnhoàl, ƀòn dờng, bal mờ broă lơh ngan bơh ală mpồl lơh sa kă bro mờ làng bol lơh broă sa, sơrlèt mờ kal ke tàm bơta kòp gơtờp. Tŭ do, broă tơnguh wơl broă lơh sa, khà priă biăp, bơkào kung neh ring niam mờ gơguh wơl.

Ơ ồng, bè ồng pa yal den gah lơh sa suơn sre càr dê geh gơguh pơn drờm mờ tŭ do nam lài, bŭ lah gơtìp bơh kòp tàm dơ̆ 4 kal ke ngan. Mơya, bơh broă mùl màl pà gŏ kung gam geh ờ uă tiah, dùl khà uă phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre bè biăp, bơkào geh tŭ, geh tiah pà gŏ gam ờ uă tiah, dùl khà uă phan geh bơh bơh biăp, bơkào, geh tiah ờ gơtùi tăc, làng bol lơh broă sa pal tuh sơbì tàm suơn, ồng đơs bè lơi bè bơta do?

Ồng Nguyễn Văn Châu: Broă do den geh gơbàn, mơya khà geh kung ờ uă sơl. Tàm tŭ kòp Covid-19 tàm 19 càr, ƀòn dờng gơtìp kơrian wàng se jăt Chỉ thị số 16 bơh Chính phủ, den broă tăc phan gơtìp gơmù uă ngan. Bàr đah bơta phan tờm gơtìp là ală bơta biăp sa nha geh tơngai prăp gàr ờ jŏ, kal ke tàm broă pơn diang; dơ̆ là bàr ală bơta bơkào koh ntê ờ jŏ tơngai là gơtìp gơrềng. Mùl màl, broă gơrềng hơ̆ là geh tơngŏ, mơya mìng là tàm tơngai sơnrờp. Tơnơ̆ mờ hơ̆ tàm rơndăp broă lơh ờ jŏ bơh Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn lơh, pơgồp bal mờ ală tiah lơh jăt den mhar geh jơnau bơto sồr tus mờ cau lơh broă sa là tơmù lơh biăp sa nha (bè biăp xà lắch, tàng ô...). Tài tàm tơngai hơ̆ geh lơh jăt broă tam gơl bă ù tam bơkào koh ntê ờ jŏ tơngai nàng tam biăp, mơya pal lơh jăt sră kờñ blơi, pơgồp bal lơh lah ờ den tàng pal lơh jăt kàl. Làng bol lơh broă sa kung gơdờp ngan, mhar tam gơl ală bơta phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre geh tơngai prăp gàr jŏ, pơn diang geh 2, 3 ngai, khà priă den ờ gơmù mờ tăc geh ring niam. Bal mờ ờ uă ală mpồl lơh sa kă bro bal mờ hợp tác xã den mhar ngan, lơh bơta kal ke gơs bơta niam, lơh jăt sră dan blơi gam gơguh uă rơlao 2 dơ̆, 3 dơ̆ pơn drờm mờ bè ờs. Bơh broă do, he gŏ broă lơh ală broă pơgồp bal, tơnguh uă bơta kuơ den gơdờp, rơcang sơndră mờ ală bơta bơh kòp gơtờp là niam ngan. Gam ală bă ù làng bol lơh broă sa pơgồp bal mờ mpồl lơh sa kă bro den gam lơh bè ờs, ờ gơtìp gơrềng uă. Broă tus bal ală mpồl lơh broă làng bol lơh broă sa, ală mpồl lơh broă pơgồp bal sùm geh kuơ màng tàm broă lơh sa mờ kă bro.

Ơ ồng, gah lơh sa suơn sre tàm càr neh bơto sồr, hơ̆ sồng bơ̆t bơtàu rơndăp broă bơyai lơh sa nàng làng bol tam phan di pal. Mơya, làng bol geh lơh jăt jơnau kơ̆p kờñ bơh gah lơh sa suơn sre neh geh ai ha là ờ?

Ồng Nguyễn Văn Châu: Jăt añ, broă do geh jơnau đơng lam sùm bơh hờ đang tus hờ đơm, bơh UBND càr đơng lam bơyai lơh mờ đơng lam tàm ală dơ̆ pơrjum, hơ̆ sồng gah lơh sa suơn sre di tŭ dan, ală tiah di tŭ lam sồr, yal nàng làng bol in git bè ală bơta tàm mùl màl... bè tam bơta lơi kal ke tàm broă kă bro, kal ke tàm broă tăc, bơta phan lơi geh lời jŏ, pơn diang ƀuơn. Bơh tŭ hơ̆, làng bol lơh broă sa gơdờp mơ den tàng rơndăp broă geh ai bơh să tờm geh ai, tàm hơ̆ uă ngan là rơndăp broă lơh sa tai den geh lơh di pơgăp rơlao 80% là neh geh cồng nha bloh. Tài tàm broă lơh sa mùl màl geh uă ngan broă mờ làng bol lơh broă sa pal rơwah, lơh bè lơi nàng geh tơl priă. Mùl màl bơh dơ̆ lòt sền den pà gŏ loh làng bơta do. Bè tàm ƀòn tam bơkào Vạn Thành, lài do bă ù tam ală bơta bơkào lily, tŭ do neh tam gơl tam biăp sa nha tàm ală hìu krơh. Bè hơ̆, hơ̆ sồng gơguh bă ù sih tam biăp càr Lâm Đồng dê, bă ù tam kung gam geh tơl sùm tŭ tam gơl bơh bơkào nàng tam biăp. Kuơ màng, là gàr niam geh khà ai biăp, kơnuh, plai chi ai drà kă bro in. di lah ală gah lơh broă ndai gơtìp gơrềng bơh kòp gơtờp, den broă lơh sa suơn sre mờ broă tam biăp, kơnuh, plai chi kung gam lơh broă bè ờs. Càr Lâm Đồng gàr niam pah ngai ai geh bơh 6 rơbô tus 7 rơbô tấn biăp, kơnuh, plai chi tăc tus ală càr, ƀòn dờng in. Priă geh tơl sùm, rài kis làng bol gam gàr niam.

Tus wơl mờ broă geh anih tăc phan geh lơh ring niam ai làng bol lơh broă sa in, do là bơta tờm tàm broă lơh sa suơn sre kơl jăp, geh cồng nha. Tŭ bơ̆t bơtàu rơndăp broă lơh sa, gah lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng geh kơlôi sơnơng lài tus mờ ală bơta rềs àr gơtìp lah ờ, gàr niam broă tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre ai làng bol in ha là ờ?

Ồng Nguyễn Văn Châu: Đơs ngan tŭ bơ̆t bơtàu rơndăp broă lơh ờ jŏ tơngai tàm broă rơcang sơndră mờ kòp Covid-19 den bol añ kơlôi sơnơng uă ală broă lơh bal, ờ gŏ di mìng bơto sồr tàm broă tam gơl tam phan do, tam phan ndai. Bơdìh hơ̆ tai, bol añ geh ală jơnau bơto sồr bè broă lơh sơntìl phan tam lơi, pal kah broă lơh ờ do ờ dă, kloh niam phan sa, hơ̆ sồng là ală broă pal gàr niam broă tăc phan geh lơh. Jơh 3 tơngu me tờm bè hơ̆ den bol añ lam sồr tai geh ală mpồl pơgồp bal, pờ ơnàng drà kă bro, tơnguh uă khà phan geh tăc ai làng bol lơh broă sa in. Ală mpồl lơh sa kă bro den kung lơh ngan dong kờl làng bol lơh broă sa tơrgùm lơh sa.

Bal mờ hơ̆, càr geh dùl broă lơh sơnđan là dong kờl phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre ai ală càr, ƀòn dờng gơtìp kòp gơtờp in. Khà priă dà lơgar dong kờl dùl bơnah, hơ̆ sồng dùl bơnah den làng bol mờ ală mpồl lơh sa kă bro dong kờl, bal mờ dà lơgar tam pà mờ blơi phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre bơh làng bol mờ khà priă ờ kas, tàm hơ̆ uă ngan là ai blơi lài tàm ală tiah gơtìp kòp, tiah gơtìp wàng se... Bơta do kung pơgồp bal dùl bơnah uă tàm broă tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre ai làng bol in, bañ lời phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre gơtìp gơlời gời. Tàm tŭ hơ̆, ală mpồl lơh sa kă bro pờ ơnàng pa drà kă bro phan, tŭ ală càr hờ đah jum gơtìp kòp gơtờp, phan kă bro ờ gơtùi lòt den tam gơl pờ ơnàng ală drà kă bro ndai bè tàm tiah tàm gùl lơgar. Do kung là dùl bơta niam nàng phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng tus mờ ală tiah ndai.

Ơ ồng, tàm bơta bè ờs pa mờ kis bal mờ kòp Covid-19, cồng nha broă lơh sa suơn sre gơrềng uă ngan tus mờ ală gah gơrềng bal, tàm hơ̆ geh broă pơn diang phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tus mờ ală drà kă bro. Bè hơ̆, nàng gàr niam phan kă bro geh tăc niam, ờ gơtìp kòl, hoàc huơr tài broă pơn diang, càr Lâm Đồng neh geh ală broă rơcang sơndră bè lơi?

Ồng Nguyễn Văn Châu: Pal đơs là khà phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng cèng tăc tus ală càr là uă ngan. Tus 7 rơbô tấn tàm 1 ngai. Tàm tơngai sơnrờp bơh kòp gơtờp, bŭ lah kung geh ờ uă bơta kal ke tàm broă pơn diang, tài gơtờp kòp bơh mpồol cau măi rơndeh pơn diang geh khà uă ngan. Mơya, rơhời càr Lâm Đồng kung geh ală jơnau đơng lam, hơ̆ sồng Sở Giao thông Vận tải kung geh ală broă lơh wơl di pal, den tàng broă pơn diang phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng mìng gơtìp kal ke tàm tơngai sơnrờp, tơnơ̆ mờ hơ̆ ờ gơtìp ală kal ke tai, jơh ală ndrờm niam. Tàm mùl màl, ală gah, ală tiah sùm ai tơl bơta ƀuơn, bơsong ală kal ke, di tŭ den tàng broă kă bro, pơn diang phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre geh ƀuơn.

Ơi, dan ưn ngài ồng!

Cau cih Quang Sáng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến