VOV4.K’ho - Pa do, tàm ntum Hneng, kơnhoàl Đak Đoa, càr Gia Lai geh g^t nđờ rơhiang nă làng bol tus bơh ală càr Tây Nguyên neh tus bal pơrjum cri bơyai mờ tơngu me “Ală broă lơh tàm jrang tiêu” geh anih lơh broă kơlôi sơnơng mờ tơnguh bơtàu Tiêu gơwèt Việt Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên pơgồp bal mờ ờ uă anih lơh sa kă bro lơh broă tàm gah sền gàr phan tam bơyai lơh. Pơrjum cri bơyai neh đơs uă broă kal ke bơh gah lơh tiêu Tây Nguyên dê tu\ do.

Tus tu\ do, bă ù tam tiêu tàm ală càr Tây Nguyên neh sơlèt rơlau 40 rơbô lồ, geh rơlau gùl khà bă ù tam tiêu bơh gùt lơgar dê, geh tam uă ngan tàm 3 càr là Gia Lai, Dak Lak mờ Dak Nông. Bulah bă ù do neh sơr lèt uă rơlau mờ khà geh ai bơh Gah lơh broă sa mờ bơtàu tơnguh bòn lơgar dà lơgar dê, mơya làng bol lơh broă sa Tây Nguyên kung gam ur ar tam pa. Gơ wèt mờ ală tiah tam tiêu jo\ rài bè Cư\ Sê, Cư\ Pưh, kung gơlik geh bơta ờ niam dờng ngan, hơ\ là tam tiêu ndrờm bè jat mờng chài is, ờ hềt jat dùl rơndap broă mờ bơta chài lơi. Ờ geh mờng chài lơh broă, ờ geh bơta git wă nàng tam, sơnka sền gàr, rơcang sơndră kòp tu sa aniai, uă bă tiêu tàm Tây Nguyên geh khà pơhìn gơtìp aniai uă, uă suơn gơtìp chơt mờr jơh tu\ tờm chi pa mut tàm tơngai tơnhàu. Ală tiah tam tiêu bơh yau, tờm tiêu gam chơt hời rơ hời tài neh kra mờ kòp tu sa aniai mơya ờ geh broă lơh rơcang sơndră. Den tàng, làng bol lơh broă sa kơp kờ` ngan tàm ală jơnau tơnggit geh yal tàm dơ\ pơrjum. Bi Nguyễn Phúc Văn, ơm tàm bòn 8, ntum Thuận Hà, kơn hoàl Dak Song, càr Dak Nông đơs: “Suơn tiêu tàm Daknông gơbàn chơt 1 ròt uă rlau mờ tiah ndai. Bè suơn hìu nhă a` dê, tu\ chơt den gơtìp chơt bơh 1 tus 2 jriăng tiêu tàm 1 `jrong, gam jơngkah geh 1 jriăng. Tus pơrjum ngai do, kung kơp kờ` geh bơsram, đòm jat làng bol lơh sa bơh tiah ndai bè chài tam tiêu, geh ală jơnau cribơyai, git ală bơta buơn, kal ke, nàng gơtùi bơsram mờ làng bol lơh broă sa ală càr ndai”.

Tàm tu\ cồng nha tơnhàu tiêu kờp bal bơh dunia dê tu\ do gam tàm khà 8 tạ tàm 1 lồ, den cồng nha tơnhàu tiêu bơh lơgar he dê gơguh tus 2,2 tấn tàm 1 lồ. Geh uă tiah ai cồng nha tơnhàu bơh 7 tus 8 tấn tàm 1 lồ. Bơta do ai go\ gah lơh tiêu Việt Nam dê gam geh bơta buơn dờng ngan. Mơya tài jat bơta kuơ, ờ uă cau lơh broă sa neh ngui uă ir ală bơta sơnơm sền gàr phan tam, sơnơm chul chồl mhar dờng tàm tờm tiêu. Bơta do gam lơh aniai uă ngan tus bơta niam mờ bơngă pin dờn bơh tiêu Việt Nam dê tàm drà kă bro dunia. Kờ` tiêu Việt Nam geh anih tac kơljap mờ jo\ jòng, tàm dơ\ cribơyai, ală cau jak chài mờ kuang bàng atbồ lơh sa suơn sre tàm Tây Nguyên neh pơlam làng bol tam tiêu jat rơndap broă kơ\ kơljap, sơlơ mut ngui ală chế phẩm sinh học rềp mềl mờ tiah kis, tơmù dimơ broă ngui sơnơm sền gàr phan tam khih. Tiến sĩ Đặng Bá Đàn, kuang atbồ anih tờm kơ lôi sơ nơng mờ bơtàu tơnguh tiêu pà git: “Lài ngan làng bol pal ngui sơntìl ờ geh kòp, dơ\ 2 là pal lơh niam ù lài mờ tu\ tam, làng bol pal kah, pleh ală bă tiah neh bơ tờp kòp, ù tam kơphe den pal tam pa wơl 1, 2 nam nàng tơmù tu luh lơh aniai chi tam; ală suơn tiêu neh tơnhàu den làng bol pah kah, suơn tiêu hơ\ pal tam tàm ală jrong bơh chi gam kis. Tàm tu\ sơngka sền gàr, làng bol pal ơn phơng chuồng, pơ gồp bal phơng hữu cơ vi sinh. Tàm nhai mìu, làng bol pal sền gròi tus broă yuh tơlik dà. Gơ wèt mờ suơn tiêu neh tơnhàu, làng bol pal mut ngui ală broă lơh rơcang sơndră kòp là tờm, nàng bơtàu tơnguh tiêu kơ\ kơljap”.

                  Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl