VOV4.K’ho - Bal mờ broă pơlam tàp rơcang lài tam lơh, tàm ală nam do, lơh jat srơh “Ling klàng sơmbat tê bal bơt bơtàu bòn lơgar pa”, kuang bàng, cau ling ală mpồl ling tàm càr Kontum neh geh uă tă pơ gồp geh cồng nha, ngan ngồn, tă pơ gồp bal bơta pràn mờ gơnoar atbồ, làng bol tàm [òn lơgar lơh geh ală broă lơh [òn lơgar pa. Tus tu\ do, càr Kontum neh geh 13 xã tơl khà [òn lơgar pa, mờ gam lơh ngan tus lồi nam geh tai 3 xã lơh tơl 19 broă lơh.

Đak Tô: Geh ling klàng, [òn lơgar tam gơl pràn kơldang

 Mờ jơnau đơs “Sền dờng màng làng bol, rềp mờ làng bol, git làng bol, bơsram jat làng bol, geh kơnòl mờ làng bol”, lơh jat srơh “Ling klàng sơmbat tê bal bơt bơtàu [òn lơgar pa”, ală nam do, ling klàng, cau ling Sư đoàn 10 – Quân đoàn 3 neh geh tă pơ gồp geh cồng nha, ngan ngồn, dong ală xã bơh kơnhoàl Đak Tô, càr Kontum dê tam gơl muh mat [òn lơgar, geh gơnoar atbồ mờ làng bol tàm [òn lơgar cih dờp.

Neh uă nam sùm, ồng A Djon, kra [òn Đak Lung, xã Kon Đào, kơnhoàl Đak Tô ờ lơhă bic, sơnơng lơh bè lơi nàng lơh jơh gùng lòt [òn lơgar pa, di mờ tơngai xã neh sồr. Jat kờp du\ ồng dê, nàng gơtùi lơh gơs gùng bêtông jòng 600 thơk, ơnàng 3 thơk, pal kờ` geh uă ngan cau lơh broă. Tàm tu\ hơ\, làng bol tàm [òn ờ huan uă, bal mờ hơ\ khi mìng quèng cèng yoas, cèng wơu, tu\ do tup tus bràs, lu\, sơmang digơlan là kwi kuơ ngan. Bơta ờ suk bơh ồng A Djon dê geh tă bơsong tu\ Thượng uý Lê Khắc Hoa, drơng mpồl lơh broă sa di Phòng hậu cần Sư đoàn 10 rơcang lài lòt tus kờ` dong kờl. Tơnơ\ dùl [ùi mho bơyai bal, àng drim ngai tơnơ\, 25 nă kuang bàng, cau ling bơh mpồl dê neh tus dong làng bol lơh gùng lòt. Kan ngan nàng gơtùi đơs jơh bơta chờ hờp ồng A Djon dê: “Làng bol ờ geh priă nàng blơi sơmang, blơi lu\, lu\ rơđeh. Kờ` dà lơgar sền gròi den he pal mut lơh is. Geh cau ling dong lơh, pơn yơu he lơh 2 ngai gơ ya tu\ do jơh bal cau ling mờ làng bol lơh bal den mìng dùl ngai là jơh tơn. Bơta do chờ hờp ngan. Ưn ngài ngan ling klàng neh dong làng bol.”

Tàm 2 xã tơl khà [òn lơgar pa là Tân Cảnh mờ Diên Bình, kơnhoàl Đak Tô dê den geh bơta tă pơgồp uă ngan bơh kuang bàng cau ling Sư đoàn 10 – Quân đoàn 3 dê. Ală bi geh mat, tus bal dong làng bol, dong gơnoar atbồ xã tàm tơl bơta. Bơh broă mblàng yal, pơlam làng bol sàu sa, ơm kis kloh niam, sang ală bơhìan ờ niam… tus dong làng bol rồ ù tam kòi sre, lơh niam hìu đam, lơh gùng lòt, sền gàr ngap lơngai ờ do ờ dă. Kơnờm bơh hơ\, ală xã neh tơmù tơngai lơh jơh 19 broă lơh bơt bơtàu [òn lơgar pa. Bơta kuơ màng pal sền dờng màng rlau là tu\ tus tàm [òn lơgar, jơh ală kuang bàng, cau ling Sư đoàn 10 ndrờm ai go\ nùs nhơm “Sền dờng màng làng bol, rềp mờ làng bol, git làng bol, bơsram jat làng bol, geh kơnòl mờ làng bol”, sền broă dong làng bol mờ bơta chờ hờp cau ling dê. Cau ling Lao Tiến pà git: “Gơwèt mờ a` den lòt dong làng bol cèng wơl a` in uă ngan bơta chờ hờp. Geh dong làng bol a` go\ pơn ìơ să ngan. A` kờ` lơh broă kơnjơ\ ai làng bol tàm tiah kal ke do in. A` geh dong kờl nàng làng bol sơrlèt gan kal ke tàm rài kis.”

Geh dùl bơta [uơn ngan sền go\, hơ\ là tiah lơi geh mat kuang bàng, cau ling Sư đoàn 10, tiah hơ\ [òn lơgar tam gơl uă ngan. Bè tàm xã Kon Đào, Sư đoàn neh dong kờl git nđờ rbô ngai lơh broă, pơgồp bơnah chồl mhar broă lơh jơh gùng bê tông lòt tus ală [òn jòng 12 kơi sồ, lơh 2 nơm rbàng ing mờ dong làng bol tàm xã uă broă ndai nàng bơtàu tơnguh rài kis, bè lơh niam lo\ sre, dong kờl sơntìl chi tam phan ròng, priă bơcri, bơta chài lơh broă; lơh niam hìu bơsram, lơh niam hìu đam… Bè ală tă pơgồp hơ\, ồng Lê Văn Quân, Chủ tịch Mặt trận dà lơgar xã Kon Đào pà git: “Mpồl ling bơh Sư đoàn 10, Quân đoàn 3 dê tus bal gal ngan. Do là dùl tàm ală mpồl ling kuơ màng ngan dong làng bol in uă ngan broă. Ờ mìng bè gùng lòt, rbàng, bơ tơt rbòng dà mờ gam dong làng bol bè bơtàu tơnguh lơh sa.”

Tus bal krà` cê, tơngai mut lơh mhar, geh cồng nha ngan ngồn, hơ\ là bơta kir sơnrai niam mờ srơh “Ling klàng sơmbat tê bal bơt bơtàu [òn lơgar pa” neh mờ gam lơh geh tàm Kontum. Tàm hơ\, kuang bàng cau ling Sư đoàn 10 – Quân đoàn 3 neh gơ gơs mpồl kơl dìng, tiah pơyua bơta pin dờn bơh gơnoar atbồ mờ làng bol tàm [òn lơgar dê.

Kòn cau Rơmâm geh bơnus geh phan bơna

Mờ uă broă lơh krơi is, kuang bàng, cau ling ală mpồl ling tàm càr Kon Tum gam dong kờl uă [òn làng bol kòn cau Rơmâm kis tàm tiah nhàr dà lơgar Mang Mơrai, kơnhoàl Sa Thầy tơnguh bơtàu pah ngai.

Là 1 tàm ală jơi bơtiàn kòn cau ờ gal bơnus, làng bol kòn cau Rơmâm kis tàm [òn Le, xã Mang Mơrai, kơnhoàl Sa Thầy lài do geh rài kis kal ke ngan. Ồng A Glá, Bí thư Đảng uỷ xã Mang Mơrai lài do kah wơl: lài mờ nam 1980, tài kis ntrờn sùm, rài kis làng bol kal ke ngan, broă gơbàn ờ pràn kòn bơnus tài bao rềp jơi nòi bal là geh uă ngan.

Tus wơl mờ mùl màl tu\ do, ồng A Glá chờ hờp đơs: kơnờm mờ broă geh dờp bơta kuơ bơh ală broă bơh cri priă bơh Đảng, Dà lơgar, kơnờm mờ cau ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar, kuang bàng, cau ling tàm Công ty 78 tus tàm do lơh sa bơto sồr, làng bol kis tàm [òn Le neh geh rài kis ring niam mờ hờm ram bloh. Lam lài tàm ală broă lơh tàm [òn, hìu nhă ồng A Glá tu\ do geh mờr 7 lồ cao su, rơlao 6 lồ bời lời, sre, mìr mờ [ùm blàng. Yal bè să tòm bal mờ làng bol, ồng A Glá pà g^t: “Kờ` tơn jơh jơgloh, tơmù rơ[ah a` pal lam lài tàm hìu nhă bal mờ tàm [òn. Làng bol ờ lòt mus brê lơh mìr tai, mờ tu\ do tam cao su neh geh 30 lồ ai geh tơnhào den go\ geh cồng nha bloh”.

Mờ gùng dà broă lơh đềt mềr mờ làng bol, kis rềp mờ hìu nhă làng bol dê, ờ ngòt glar bòl, ngai kung bè mang tus bal sùm, tơnơ\ mờ uă nam lơh sùm broă lam sồr, at tê bơto broă lơh, dong kờl jơh nùs bơh cau ling dê, kuang bàng, cau ling tàm ală mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar bal mờ mpồl ling lơh sa ơm tàm xã Mang Mơrai neh sồr geh làng bol tàm [òn Le ơm kis kơ\ 1 bă tiah mờ tam gơl broă lơh sa. Ồng A Dói, atbồ [òn Le, xã Mang Mơrai pà g^t: Tam gơl [uơn go\ ngan tàm rài kis làng bol kòn cau Rơmâm dê là neh g^t ngui khoa học, kỹ thuật tàm broă lơh sa, ròng phan: “{òn Le chờ hờp, làng bol neh g^t tam cao su, tam tòm chi sa plai. Lơh sre tu\ do neh g^t lơ-oàr, sơkam, g^t sih kòi, g^t tam kòi, g^t tơwès kòi, geh hìu nhă bơh 1 tấn tus 3 tấn”.

Tus tu\ do, làng bol kòn cau Rơmâm kis tàm [òn Le, xã Mang Mơrai neh tam geh rơlao 30 lồ cao su, 20 lồ bời lời mờ ờ uă bơta phan tam geh khà priă uă. Làng bol kung neh sơbì jơnau sơntơm să bơh uă rài lài do lời wơl kờ` ròng rơpu, kơnrồ gal. Bal mờ broă bơcri priă bơh Dà lơgar dê, bal mờ broă lơh ngan bơh ală cau ling dê tai, làng bol kis tàm [òn Le neh geh 2 broă lơh bơtơ\t rơbòng dà kờ` drơng geh dà tàm broă lơh sa, mờr 4 kơi sồ gùng lòt, 1 nơm hìu rông bơhiàn lơh anih pơrjum [òn lơgar, 2 jơdu\ bơto kơnòm pa lòt bơsram mờ cấp 1. Đơs bè nùs nhơm chờ hờp làng bol kòn cau Rơmâm dê tu\ do, bi Nguyễn Văn Them, kuang bàng lơh broă Văn hoá xã Mang Mrai pà g^t: “Kòn cau Rơmâm tu\ do neh ngăc ngar rơlao mờ lài, ală bơhiàn ờ niam lài do neh sơbì. Gam ờ uă bơhiàn niam den geh prăp gàr. Làng bol neh g^t lơh sre, den tàng ờ mìng geh tơl kòi sa mờ gam geh tăc tai”.

Broă lơh sa tơnguh bơtàu, làng bol kòn cau Rơmâm tu\ do neh sền gròi uă rơlao tus mờ broă bơsram sră oh kòn bal mờ broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan să tòm dê. 100% khà oh kòn kis tàm [òn Le tus sơnam ndrờm geh lòt bơsram. 10 nam lài, sơnam kis làng bol kòn cau Rơmâm mìng geh hờ đơm 60 sơnam, den tu\ do neh tơnguh tus 65 sơnam. Khà làng bol kòn cau Rơmâm kung tơnguh bơh 332 nă tus 500 nă. Bơta kuơ màng rơlao là làng bol kòn cau Rơmâm tu\ do neh g^t tus bal tàm ală broă lơh geh gơnoar atbồ tàm [òn, tàm xã lam sồr. Mìng is tus mờ broă lơh jăt khà dà lơgar bè bơ\t bơtàu [òn lơgar pa, uă khà neh geh gờ` rơlao mờ ală [òn ndai. Geh cồng nha do, tài làng bol sùm đơs là tài kơnờm uă ngan bơh ală cau ling wa Hồ dong kờl.

                                                               Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl - K' Duẩn