VOV4.K’ho- Nam do, kòp dờng Covid-19 neh lơh gơlik bơta pràn rồn bơklơn uă ngan gơwèt mờ broă lơh sa sươn sre tàm ală càr Tây Nguyên dê đơs bal mờ càr Dăk Nông đơs is. Broă lơh jun pơndiang phan gơtìp gơkòl lơh uă phan lơh geh bơh sươn sre ờ gơtùi tus geh tàm drà kă bro; kòp bơtờp gơbàn tàm ală hìu măy mờ drà tờm, neh lơh gơkòl broă lơh sa kă bro. Bulah bè hơ̆, tàm bơta pràn rồn bơklơn bơh kòp dờng dê, gơnoar ătbồ ală kấp, ală mpồl lơh sa kă bro mờ tơl nă làng bol neh geh uă bơta lơh ngan mờ bơh sơnrờp gơdờp bal mờ bơta pa, gơmù ƀà uă ngan rlau jơh ală bơta hoàc hươr. Bơnah sơnrờp bơh jơnau do dê ngai do là jơnau cih yal bè bơta dong kờl bơh gơnoar ătbồ mờ gah lơh broă geh gơnoar dê tàm càr Dăk Nông, dong ală mpồl lơh sa kă bro tăc bro phan bơna. Pơn jăt hơ̆, ồng Phạm Tuấn Anh, Kuang ătbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Nông geh hơ jơnau lùp bè ală broă lơh nàng tơnguh uă bơta pràn jak gơdờp bal ai lơh broă sa sươn sre càr dê in tàm tơngai tus. Lài jơh, jà làng bol mờ gơ̆p bơyô iăt jơnau cih đơs bè lơh broă sa sươn sre càr Dăk Nông dê tàm gùng lòt gơdờp bal:

Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre brê bơnơm- chi lơh sơnơm Thịnh Phát tàm ƀòn R’Ƀut, xã Quảng Sơn, kơnhoàl Dăk Glong, càr Dăk Nông pa sơrlèt gan ală ngai nhai kal ke ngan ngan rlau jơh kờp bơh tŭ crơng gơs. Kal ke sơnđờm gơbàn bơh tàm nhai 05 lài do, tŭ ală phan lơh geh bơh sươn sre bơh hợp tác xã dê lơh gơlik kal ke ngăn tăc bro, gơmù giă uă ngan. Tus tàm nhai 07 mờ nhai 08 tu drà ƀòn dờng Hồ Chí Minh mờ uă càr tàm tiah đah jum dà lơgar gơtìp gơkòl, den phan bơna bơh Thịnh Phát dê ndrờm bè gơkòl jơh lơm. Mò Nguyễn Thị Toản là Cau ătbồ Hợp tác xã Thịnh Phát pà gĭt, tàm bơta hơ̆, kuang đơng lam bồ Ủy ƀan Nhân dân càr Dăk Nông, kơnhoàl Dăk Glong mờ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr neh lơh pràn tàm tơrbŏ mờ rơhời neh dong kờl hợp tác xã jòi gŏ drà tăc phan. Phan bơna kơnuh sơvê neh geh tăc ƀươn ngan; ƀăp sú, sơlăt kung gơguh giă uă sơl pơndrờm mờ tơngai lài mờ tŭ bơtờp kòp Covid-19. Kuơmàng rlau là kuang đơng lam bồ càr Dăk Nông neh tus tơn tàm tiah lơh sa nàng sền swì bơta geh ngan, iăt kơno jơnau đơs mờ dong hợp tác xã lơh sir ală broă lơh sa, gơdờp bal mờ bơta kòp Covid-19 digơlan gơbàn kal ke tàm tơngai tus. Mò Nguyễn Thị Toản, đơs: Hợp tác xã neh dan mờ Chủ tịch Ủy ƀan Nhân dân càr kung neh hơ dong kờl bơcri priă lơh dùl nơm hìu krơh bal mờ ƀlàng ìs nàng ìs rañ kơnuh sơvê. Bè ngai do, kơnuh sơvê gơguh giă wơl, ndrờm mờ biăp ƀăp sú tơn, ngan là ờ gŏ gĭt bè lơi mờ kờp dŭ ờ. Ngan den tàng bè hơ̆ mờ hợp tác xã gam rơndăp ù tiah wơl, di 2 ngai là geh tam 5 sào, nàng kờñ ờ tŭ lơi gơtìp ờ geh phan tăc kung bè ờ tŭ lơi gơtìp gơkòl phan. Càr neh rơndăp ù tiah 1 kơnhoàl ù tiah ơnàng 26 lồ nàng hợp tác xã in lơh bè hơ̆.

Bơta dong kờl bơh gơnoar ătbồ ală kấp mờ gah lơh broă càr Dăk Nông dê gam geh lơh di tŭ bal tus mờ ală anih lơh broă bơh càr ndai nàng tàm tơrbŏ bal tăc phan lơh geh bơh sươn sre. Mò Nguyễn Thị Xuân Hương là cau đơng lam Công ty Trách nhiệm hữu hạn lơh sa mờ drơng broă lơh broă sa sươn sre Hương Cao Nguyên, càr Dăk Lăk pà gĭt, jăt jơnau yal tàm tơrbŏ bơh càr dê, Công ty Hương Cao Nguyên neh tus tơn tàm tiah tam biăp uă ngan tàm kơnhoàl Dăk Song. Mơya, tơngai tơnhàu geh lơh di tàm tơngai bơtờp uă kòp Covid-19 den tàng kal ke ngan bè cau lơh broă. Hơ̆ kung là tơngai kàl mìu tờm tàm tiah do, gùng lòt, jun pơndiang biăp lik bơh ală tiah dòr ù pơrhê ƀazan bŏ bil ntiar lơm bè lơm kung là ală bơta kal ke uă ngan. Mò Nguyễn Thị Xuân Hương kung pà gĭt: tàm tŭ kal ke ngan rlau jơh, mpồl lơh sa kă bro neh lùp mờ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Nông mờ broă tơnhàu, prăp ơn tàm kơldung, jun pơndiang neh geh rơndăp tăp sèng niam ngan. Tiah tam biăp uă ngan Dăk Song neh geh tăc bro di tŭ: Bè Công ty, bơh chờm oh apah dùl anih lơh broă geh tơl sră cơng tàng nàng lơh ai he in broă lơh bơh sơnrờp, ơn prăp tàm kơldung, mơya kung ờ gŏ bè lơi sơl. Tơnơ̆ hơ̆, oh lùp mờ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn ai oh lơh quèng mờ ală hợp tác xã mờ bàr pe tiah tam biăp geh bơngă pin dờn mờ geh bơta pràn gơrềng tàm ală kơnhoàl tam uă bè ală bơta phan mờ oh kờñ. Den mìng tàm dùl nhai lòt gan lơm, den bơnah phan lơh geh 1 ngai 100 tấn, neh bơsong geh di đau broă drà tăc ai tiah tam biăp uă in.

Bal mờ bơta lòt bal mờ gơnoar ătbồ ală kấp dê, làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro, lơh broă sa sươn sre càr Dăk Nông neh tơrmù ƀà geh uă ngan rlau jơh ală hoàc hươr. Tus tŭ do, ală càr, ƀòn dờng tàm gùt lơgar neh sơnđờm gùng lòt bè ờs pa, ală gah broă lơh kă bro neh ƀươn ƀoài rlau, dong lơh broă sa sươn sre tơrmù ƀà aniai hoàc hươr. Lơh broă sa sươn sre càr Dăk Nông neh geh bơh sơnrờp sơrlèt gan kal ke là bơta pin dờn ngan nàng pơn jăt tai bơtàu tơnguh ờdo ờdă tàm tơngai tus.

Gah lơh sa suơn sre càr Dăk Nông neh sơrlèt mờ tơngai uă kal ke tài gơrềng bơh kòp Covid-19 mờ càr gam sơn đờm dùl tơngai lơh jăt broă gơdờp ờ do ờ dă pa tàm bơta tơnguh broă pơgồp 3 gah: Dà lơgar, cau lơh sa kă bro mờ mpồl lơh sa kă bro. Bè hơ̆, tàm tơngai tus, gah lơh broă geh gơnoar pơn jăt tai geh broă lơh lơi nàng tơnguh uă bơta pràn gơdờp mờ broă lơh sa suơn sre càr dê? Ồng Phạm Tuấn Anh, Kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr bơsong jơnau do bơh dơ̆ lùp tơnơ̆ do.

Ơ ồng Phạm Tuấn Anh, lơh jăt broă gơdờp bal ờ do ờ dă, broă lơh sa suơn sre càr Dăk Nông geh tam gơl bè lơi mờ gam ală bơta tơlòng lơi gam gơtìp?

Ồng Phạm Tuấn Anh: “Tơnơ̆ mờ tŭ ring niam bơta kòp Covid-19, gah lơh sa suơn sre đơng lam, bơto sồr làng bol lơh sa tơrgùm bơyai lơh sa kàl prang, chồl pràn broă tơnhào lơh sa kàl mìu mờ tơnhào kơphe, cồng nha geh: Tơnhào lơh sa kàl mìu nam 2021 tus tŭ do neh mờr jơh, mhar rơlao pơn drờm mờ tŭ do nam lài; sih tam kàl prang geh 86,9%, ờ uă rơlao pơn drờm mờ tŭ do nam lài 2 rơbô 746,4 lồ. cau lơh sa tơmù bă ù, tơrgùm tàm broă sền gàr, sơnka, tơnhào phan tam jŏ tơngai gam geh khà priă tăc, tàm hơ̆ geh kơphe, tiêu... Dơ̆ kòp Covid-19 dơ̆ 4 pa do lơh aniai uă ngan tus mờ broă ai geh phanlơh sa, broă kờñ geh tàm broă kă bro phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre, lơh ờ niam tus mờ nùs nhơm cau lơh broă sa “lơh nggùl gơl” tàm broă bơcri priă pờ ơnàng ha là lơh tai. Gah lơh sa suơn sre càr gam tìp uă kal ke, tơlòng, mùl màl:

Khà priă phan lơh broă sa suơn sre gơguh uă bè: Khà priă phơng sih, bơh bồ nam tus tŭ do gơguh bơh 8 tus 70%; Khà priă sơnơm sền gàr phan tam, gơguh bơh 10 tus 15%; Khà priă phan sa phan ròng sùm gơguh uă, bơh lồi nam 2020 tus tŭ do khà priă gơguh bơh 30 tus 35%. Bơdìh hơ̆ tai, khà priă xăng, jờu ndrờm gơguh sùm lơh aniai uă ngan tus mờ broă ai geh phan tàm broă lơh sa.

Gơwèt mờ càr Dăk Nông đơs is mờ ală càr Tây Nguyên đơs bal, tŭ do gam mŭt tàm kàl tơnhào kơphe; broă ờ tơl cau lơh broă tàm broă pic plai (cau tàm tiah do mìng tơl 50%), khà priă cau lơh broă gơguh 1,5 dơ̆ pơn ndrờm mờ tŭ do nam lài”.

Ơ ồng, tơngai do, gah lơh sa suơn sre mờ UBND càr ờ mìng dong kờl làng bol lơh broă sa, hợp tác xã pơgồp bal kă bro phan, jòi geh drà kă bro, bơsong kal ke mờ gam tơnguh broă lơh sră dờp tiah tam, dong kờl bơcri priă ai broă lơh gơs, prăp gàr in. Mơya, broă kờñ ai broă lơh do in là uă ngan mờ gơtìp hoàc huơr ngan. Tus do càr geh bơsong kal ke do bè lơi?

Ồng Phạm Tuấn Anh: “Tàm càr tŭ do geh 24 mã tiah tam geh cục sền gàr phan tam ai mờ tàm tơngai do, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn tàm broă lơh jăt kơnòl geh jào mờ pơgồp bal lơh jăt ờ uă broă lơh, rơndăp broă lơh neh dong kờl ờ uă broă lơh nàng tơnguh bơtàu broă lơh gơs, prăp gàr phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre bè: Dong kờl hìu prăp gàr mrềt, hìu ìs, ƀlàng ìs, hìu lơh, măi coh, bŏ kơphe mờ ờ uă bơta măi mŏk, phan lơh broă ndai... Mơya di lah pơn drờm mờ bơta mùl màl den khà geh dong kờl là ờ uă ngan, bơta pràn dong kờl kung ờ geh uă sơl.

Tàm nam 2021, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn neh pơlam UBND càr geh sră nggal pơyoa Bộ Kế hoạch mờ Đầu tư gam cih măt broă kờñ priă lơh jăt broă dong kờl, tơnguh bơtàu broă lơh sa mpồl bal, Hợp tác xã bơh kes priă Dà lơgar tơngai bơh nam 2021 tus 2025, tàm hơ̆ ală khà broă bè dong kờl lơh hìu prăp gàr, hìu lơh broă, hìu ìs... mơya gam kơ̆p Bộ Kế hoạch mờ Đầu tư sền wơl nàng ai khà priă.

Bơdìh hơ̆ tai, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn dan mờ UBND càr yal mờ Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn rơndăp broă tơnguh bơtàu tiah tam kơphe geh bơta niam uă drơng tàm broă lơh mờ tăc mờ lơgar bơdìh tơngai bơh nam 2021 tus 2025 tàm càr, tàm hơ̆ geh tơngu me bơ̆t bơtàu tiah tam kơphe, dong kờl bơcri priă bơ̆t bơtàu broă lơh, phan lơh broă drơng tàm broă lơh sa kă bro, lơh gơs phan, pơn diang phan kă bro.

Tàm tơngai tus, gah lơh sa suơn sre geh gùng dà broă lơh bè tơnơ̆ do:

Lùp sền, sền wơl, ai gùng dà broă lơh ală tiah tam tơrgùm bal, tàm hơ̆ uă ngan là tiah tam tờm chi sa plai nàng rơcang dong kờl mpồl lơh sa kă bro bơ̆t bơtàu tiah tam, ai mã số tiah tam nàng drơng tàm broă tăc phan mờ lơgar bơdìh. Càr geh hìu jà ală khà priă lơh jăt, tàm hơ̆ geh priă pơgồp bal bơh ală broă lơh, rơndăp broă lơh tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn, broă lơh khoa học mờ công nghệ; priă hòi jà di mờ adăt boh laml priă bơh kes priă Dà lơgar geh tam pà pah nam ai ală càr, mpồl lơh broă in. Hòi jà bơta pràn mpồl bơtiàn bơh ală mpồl lơh sa kă bro, mpồl lơh broă, cau dùl nă să di jăt mờ kơrnoăt tàm adăt boh lam nàng lơh jăt; lam sồr ală mpồl lơh sa kă bro tă is priă, hòi jà tă priă nàng lơh jăt broă bơcri priă lơh anih lơh gơs phan, kă bro phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre”.

Dà lơgar, bơh uă nam do neh geh broă chồl pràn boă pơgồp bal tàm broă lơh sa suơn sre, mơya ờ hềt geh cồng nha bè jơnau kơ̆p kờñ. Tŭ do neh tàm bơta pa, mìng chồl pràn broă pơgồp bal hơ̆ sồng geh gơdờp bal ờ do ờ dă, càr geh ai tơl bơta bè lơi ai broă do in ơ ồng?

Ồng Phạm Tuấn Anh: “Pơgồp bal lơh sa geh gơnoar kuơ màng ngan tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre, dong kờl tơnguh uă bơta kuơ bơh ală gah tus bal, tàm hơ̆ uă ngan là gơwèt mờ làng bol lơh broă sa; tơmù broă lơh sa dềt, ờ dờng, tơnguh broă lơh sa kă bro. Tàm broă pơgồp bal lơh sa, Dà lơgar bal mờ càr neh geh ờ uă broă lơh. Kờp tus tŭ do, tàm càr geh 64 broă lơh pơgồp bal lơh sa, đah ală công ty, mpồl lơh sa kă bro, Hợp tác xã mờ rơlao 9 rơbô 500 hìu tus bal pơgồp bal lơh sa. Tàm bơta tŭ do, Sở geh rơndăp broă lơh jăt bè tơnơ̆ do:

Ai lài broă chồl pràn dong kờl tơnguh bơtàu broă lơh sa jăt broă pơgồp bal, tàm hơ̆ uă ngan là lơh sa suơn sre kloh niam-ờ do ờ dă mờ jăt gùng dà broă lơh hữu cơ, pơgồp bal tàm broă chồl pràn broă tam gơl broă lơh sa suơn sre, tơnguh priă geh ai làng bol ƀòn lơgar in kơl jăp.

Pơn jăt tai sền wơl, tơrgùm mờ ai jơnau đơs, jơnau dan tus mờ cấp geh gơnoar ai tơlik ală broă lam sồr tơnguh bơtàu broă lơh bal, pơgồp bal tàm broă lơh sa mờ kă bro phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre jăt Nghị định sồ 98 nam 2018 bơh Chính phủ dê tơlik ngai 05 nhai 07 nam 2018, di pal mờ mùl màl càr dê.

Tơrgùm bơcri priă tơnguh bơtàu ndrờm bal broă lơh sa suơn sre, ƀòn lơgar; pơgồp bal mờ ală gah mờ ală tiah dan mờ UBND càr chồl pràn ală broă hòi jà bơcri priă tàm broă lơh sa suơn sre, lam sồr ală mpồl lơh sa kă bro geh rơndăp broă jŏ jòng tàm broă bơ̆t bơtàu tiah tam phan tàm càr dê kung bè bơcri priă lơh gơs phan kă bro gơguh bơta kuơ phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre”.

Mờ ală broă pơgồp bal neh ai gŏ geh cồng nha, jăt ồng, bơta do kờñ geh cơ chế, broă lơh ai lài lơi nàng lam sồr ală cau do pờ ơnàng broă lơh, tơnguh uă cồng nha neh lơh geh?

Ồng Phạm Tuấn Anh: “Gơwèt mờ ală broă pơgồp bal lơh geh cồng nha, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn lam sồr ală mpồl lơh broă pơn jăt tai tơnguh, pờ ơnàng broă lơh sa. Ai bơh ală broă dong kờl neh geh tơlik mờ tàm broă lơh jăt gơnoar, kơnòl geh jào bơh Sở dê, pơgồp bal lơh jăt ală rơndăp broă, broă lơh, Sở geh sền wơl, lơh ndrờm bal nàng pơn jăt tai dong kờl di jăt mờ kơrnoăt tàm adăt boh lam dê”.

Ơi, dan ưn ngài ồng!

            Cau cih Dương Đình Tuấn- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl