VOV4.K’ho- Mờ kờp jơh bă ù ơnàng rlau 3 rbô 400 lồ, kơnhoàl Dà Oai geh sền là tiah tam sầu riêng tờm ngan bơh càr Lâm Đồng dê. Kơnờm lơh pràn lơh jăt broă rơndăp ù tiah mờ tam uă chi tam jăt gùng dà ngui công nghệ cao, lơh măt kă bro mờ jòi sền gĭt geh anih tờm lơh, phan bơna sầu riêng Dà Oai neh mờ gam rơhời tơnguh uă priă jền mờ cồng nha lơh sa, cèng wơl priă lơh geh kơ̆ kơl jăp sùm ai làng bol tàm tiah do in.

Tơngai lài, sươn sầu riêng ơnàng rlau 3 lồ bơh ồng Trần Quyền dê tàm thôn 1, xã Hà Lâm, kơnhoàl Dà Oai, càr Lâm Đồng sùm geh uă ngan cau năc lòt còp, bơsram bơta mờng chài. Ñchi bơh tài geh uă ngan cau gĭt tus là tài bơh sươn sầu riêng do tam jăt gùng dà ngui công nghệ cao, sùm cèng wơl cồng nha lơh sa, gơ ai phan bơna lơh geh kờp bal 60 tấn tàm dùl kàl mờ sùm kơ̆ kơl jăp giă tăc bơh 38 rbô tus 40 rbô đong dùl kĭ. Bơtơl tàm hơ̆, sươn sầu riêng gam geh bơta krơi is là bulah tờm chi pa ai tơnhàu mơya ntê ờ gơtìp ro rơđò cồng, gơjrùh nha bè ală sươn sầu riêng ndai. Ồng Trần Quyền pà gĭt, lơh geh cồng nha do là kơnờm ồng đòm jăt ngui ală broă lơh sền gàr sầu riêng jăt gùng dà ngui công nghệ cao jăt bơta bơto pơlam bơh gah lơh broă sa sươn sre dê.

Tàm hơ̆, sền ngac tus jơnau ngui phơng hữu cơ, sền gàr khà plai tàm khà ngan ngồn nàng pleh tờm chi gơtìp ờ pràn. Bơtơl tàm hơ̆, broă tus bal tàm ală mpồl lơh broă bal lơh sa VietGap kung dong ồng mờ ală cau ndai tàm mpồl ƀươn ƀoài tam pà bal bơta chài tam phan, sền gàr phan lơh geh, bơta niam ai phan bơna sầu riêng in. Ồng Trần Quyền, đơs: He cribơyai bal mờ gơ̆p, mờng chài là pal tàm cribơyai bal. Pơnyơu bè, añ ƀồm gơ sơ̆t ñui do tàm tơngai lơi den hơ̆ sồng geh cồng nha den añ kung yal sơl tàm mpồl bơh añ dê. Mờ pal ngui phơng hữu cơ den tờm chi he dê hơ̆ sồng kơ̆ kơl jăp jŏ jòng.

Tŭ do, tàm ù tiah kơnhoàl Dà Oai geh 3 Hợp tác xã mờ rlau jơ̆t mpồl lơh broă bal tam sầu riêng jăt gùng dà VietGap. Nàng lơh geh tơl ală bơta ai ală hìu bơnhă cau lơh broă sa sươn sre in lơh sa geh cồng nha, gah lơh broă sa sươn sre tàm tiah do neh bơ̆t bơtàu ală broă pơlam lơh lài, bơto pơlam bơta chài tam phan, bơto pơlam làng bol lơh jăt ală broă lơh sền gàr jăt gùng dà ngui công nghệ cao. Tàm hơ̆, ală broă sền gàr sầu riêng is 3 tàm 1, hơ̆ là ơn phơng, ƀồm sơnơm, tuh dà is neh gơ gơs là broă lơh tờm ngan, ờ gơtùi ờ geh tàm broă lơh sa, dong cau lơh broă sa ờ huan roh tŭ tơngai sơngka sền gàr mơya cồng nha chi tam cèng wơl den kơ̆ kơl jăp sùm.

Jăt ồng Nguyễn Văn Phước, là cau lơh broă sa ơm tàm thị trấn Madaguoi, kơnhoàl Dà Oai yal, bơh ngai lơh jăt ală broă lơh sơngka sền gàr is 3 tàm 1 do den broă tam sầu riêng neh lơngai rlau mờ lài uă ngan. Ồng Nguyễn Văn Phước, đơs: Tŭ do, broă tuh dà lơngai ih, he mìng pờ pet lơm mờ lời tềng hơ̆ mờ ơm kơ̆p gời jiơ nàng lòt. Lài do tuh mờ tê den bòl ngan ih, tŭ do tuh dà mờ pet do den là lơngai ngan mờ pràn ngan.  

 Tềng đăp ală jơnau sồr bơh bơta geh ngan, kơnhoàl Dà Oai neh lơh geh măt kră bro geh gơnoar is “Sầu riêng Dà Oai”. Mờ kơnhoàl kung hòi jà làng bol tam mờ sơngka sền gàr sầu riêng jăt gùng dà ngui công nghệ cao, VietGap, geh tem jòi gĭt anih lơh gơlik, tơnguh bơta tàm pơrlòng tàm drà kă bro mờ priă jền lơh sa. Tŭ do, jơh gùt kơnhoàl geh 327 lồ sầu riêng ngui công nghệ cao, tàm hơ̆ 327 lồ ngui công nghệ tuh dà bè dà mìu lơh is mờ măy mok lơm; neh geh 3 broă lơh đòm jăt dùl ròt bal măy mok tuh dà ƀồm is pơgồp bal mờ ơn phơng mờ rơcăng sơndră tu kòp lơh aniai lơh is pờ bơh smartphone...

Tàm khà do, geh 228 hìu bơnhă bal mờ bă ù ơnàng 325 lồ lơh sa jăt tơl jơnau sồr bơh VietGap dê, phan lơh geh pơgăp 5 rbô tấn. Geh 3 rbô 200 tấn lir tem jòi gĭt anih lơh gơlik điện tử mờ geh Ủy ban Nhân dân kơnhoàl Dà Oai dê pà sră cơng tàng ngui măt kă bro “Sầu riêng Dà Oai”. Jăt ồng Nguyễn Văn Hoanh, kuang bàng lơh broă tàm Anih tờm lơh broă sa sươn sre kơnhoàl Dà Oai dê yal, kơnhoàl gam lơh ngan dong kờl cau lơh broă sa tơnguh rơhời bă ù tam sầu riêng jăt gùng dà ngui công nghệ cao, pơgồp bơnah tơnguh uă măt kă bro sầu riêng bơh kơnhoàl do dê tàm ală drà kă bro tàm lơgar mờ tăc mờ lơgar ndai.

Ồng Nguyễn Văn Hoanh, đơs: Mờ gơnoar broă bơh he dê den Anih tờm lơh broă sa sươn sre kung pờ geh ală ơdŭ bơto pơlam, lơh geh ală broă lơh bơtàu tơnguh mhar bè lơh broă sa sươn sre ngui công nghệ cao. Tàm hơ̆, bol añ sền ngac tus broă 3 tàm 1: ƀồm ndang, ơn phơng ndang, tuh dà mờ sơnơm sền gàr phan tam ndang. Tus tơngai do, geh uă hìu bơnhă cau lơh broă sa lơh niam ngan.

            Tŭ do, cau ngui sa blơi phan bơna sầu riêng geh lir măt “Sầu riêng Dà Oai” neh geh lir tem jòi gĭt anih tờm lơh gơlik. Mìng bơh bàr pe broă lơh ƀươn soh ngan, năc blơi phan gơtùi quét mã QR nàng jòi gĭt anih tờm lơh gơlik sươn tam, tơl jơnau sồr bè bơta niam mờ anih tăc plai sầu riêng tơnơ̆ hơ̆ tơn.

Ồng Nguyễn Văn Sơn, Kuang ătbồ Hợp tác xã lơh broă sa sươn sre Dà Mbri, yal: dùl tàm 3 Hợp tác xã ngui măt “Sầu riêng Dà Oai” pà gĭt, tơngai do, tàm tơngai sầu riêng mŭt tàm kàl tơnhàu tờm den uă ngan cau kă phan tăc sầu riêng jăt gùng dềt tus lơgar Lo mờ giă lơyah ngan. Den tàng bè hơ̆, broă tăc tàm drà tàm lơgar mờ phan bơna sầu riêng niam ngan, geh jòi gĭt anih tờm lơh gơlik là broă dong kờl cau lơh broă sa tàm tiah do in tơnguh uă priă jền phan bơna bơh he dê ai drà kă bro tàm lơgar in mờ pơn jăt hơ̆ là tăc mờ lơgar ndai jăt gùng dipal.

Ồng Nguyễn Văn Sơn, đơs: Bơh nam sơnrờp den bol añ lơh tơrlòng lài mờ bàr pe tem lòt dùl êt ngan, tài bơh drà kă bro ờ hềt gĭt tus uă den tàng mìng tăc geh 600 tem lơm. Nam do, gùng dà bơh bol añ dê geh bơta krơi is, hơ̆ là kờñ ai phan bơna he dê lòt yal tơngĭt mờ năc blơi phan in, halà ală công ty in den bol añ neh crơng gơs hìu ràng tăc phan yal tơngĭt phan bơna mờ tăc phan bơna plai chi. Lơh broă do den làng bol lơh jăt jăt broă pơlam lơh, jòi gĭt geh anih tờm lơh gơlik mờ tem lir tàm hơ̆ nàng yal tơngĭt mờ cau ngui sa tàm lơgar in mờ geh tŭ là kờñ tăc tus lơgar ndai den phan bơna kung lơh geh jơnau sồr jòi gĭt anih tờm lơh gơlik tus tàm sươn tơn.

Bè broă tam sầu riêng ngui công nghệ cao tơl khà VietGAP, geh jòi git anih lơh gơlik mờ top mat kă bro “Sầu riêng Dà Oai” neh dong cau lơh broă sa mờ ală Hợp tác xã tàm kơnhoàl do tơnguh bơta kuơ phan lơh gơs, tơnguh cồng nha lơh sa mờ gàr kơ̆ kơljap broă tam phan ai cau lơh broă sa in. Bè hơ̆ den gah lơh broă sa kơnhoàl geh pơn jat tai geh ală bơta dong kờl, bơt bơtàu mat kă bro mờ gàr mat kă bro “Sầu riêng Dà Oai” bè lơi. Dơ̆ cribơyai tơnơ̆ do mờ mò Nguyễn Thị Thu Thắm, Kuang atbồ Anih tờm lơh sa suơn sre kơnhoàl Dà Oai, càr Lâm Đồng geh lơh loh rlau.

Ơ mò, sầu riêng là phan tam tờm ngan mờ là bơta pràn bơh kơnhoàl Dà Oai dê neh geh kơnhoàl sền gròi bơt bơtàu mat kă bro nàng bơtàu tơnguh, bè hơ̆ den tus tŭ do, broă bơtàu tơnguh mat sơnđan do neh geh lam lơh bè lơi?

Mò Nguyễn Thị Thu Thắm: Bơh mat kă bro sầu riêng Dà Oai neh geh Cục sền gàr gơnoar ngui phan lơh gơs bơh bồ tơngoh jak dờp sră cơng tàng den kơnhoàl bơt bơtàu rơndap broă jòi git anih lơh gơlik sầu riêng Dà Oai tơngai bơh nam 2019 tus nam 2025, jơnau kờñ là chồl pràn yal tơnggit mat kă bro sầu riêng Dà Oai, wèt tus bơt bơtàu mờ lơh jat tơl khà jơnau sồr jat tơl khà bơh ală lơgar blơi sầu riêng dê, kuơmàng là drà kă bro lơgar Lo nàng wèt tus broă tac geh sră hơ pơrgon tus drà kă bro bơh lơgar do dê. 2 nam do den kơnhoàl neh bơt bơtàu geh 16 Hợp tác xã, mpồl lơh broă bal nàng lơh bal tam sầu riêng Dà Oai jat tơl khà, lơh jat bơta pal geh ngui tem jòi git anih lơh gơlik.

Ơ mò, bè hơ̆ broă lơh gơlik mờ atbồ tem jòi git anih lơh gơlik geh lơh bè lơi?

Mò Nguyễn Thị Thu Thắm: Bơta pal geh nàng geh ngui tem jòi git anih lơh gơlik geh atbồ nền nòn ngan. Lài ngan, pal lơh jat 4 bơta: dơ̆ 1 là bă ù tam chi pal geh tàm kơnhoàl; dơ̆ 2 là bă ù tam sầu riêng do pal geh tam jat tơl khà VietGAP; dơ̆ 3 là bă sầu riêng do pal geh Ủy ban Nhân dân kơnhoàl ai gơnoar ngui mat kă bro sầu riêng Dà Oai; dơ̆ 4, ală hìu bơnhă làng bol do pal cih mat is ngui tem jòi git anih lơh gơlik mờ hơ pơrgon sền gàr mat kă bro, sền gàr bơta niam phan lơh gơs.

Geh git, kơnhoàl gam gơlik jơnau kờñ ai sầu riêng kơnhoàl dê geh gờñ tac jat sră hơ pơrgon tus drà kă bro ală lơgar rềp bal bè hơ̆ den broă do geh lơh bè lơi?

Mò Nguyễn Thị Thu Thắm: Lài ngan là hòi jà mờ nàng làng bol in gơtùi gŏ cồng nha nàng rơcang lài cih mat, nàng gơtùi gŏ broă ngui mat kă bro sầu riêng Dà Oai là bơh să tờm khi dê, khi pal là cau tờm tàm broă tơnguh bơta niam sầu riêng he dê. Nàng sầu riêng lir tem jòi git anih lơh gơlik tŭ cau ngui sa ngui 1 dơ̆ den cau kah sùm, tơnơ̆ do, cau geh rơ wah phan geh lir tem jòi git anih lơh gơlik sầu riêng Dà Oai nàng blơi. Bè hơ̆ den tàng broă mblàng yal, hòi jà nàng làng bol cih mat, lơh niam rơndap broă kỹ thuật là broă sơn rờp mờ kơnhoàl gam lơh mờ neh lơh geh uă cồng nha niam.

Dơ̆ 2, kơnhoàl chồl pràn broă yal tơnggit mat kă bro sầu riêng Dà Oai, tơrgùm gơ hòi gơ jà ală mpồl lơh sa kă bro nàng hòi jà, hơ pơrgon tac phan geh mat kă bro sầu riêng Dà Oai, tài tŭ do 90% sầu riêng Dà Oai geh tac tus lơgar Lo. Dilah bol he ờ geh mpồl lơh sa kă bro tơn bơh ală anih tac rah rài tàm đah lơgar Lo mờ hơ pơrgon ngui mat kă bro sầu riêng Dà Oai den digơlan kal ke nàng gơtùi bơtàu tơnguh mat kă bro do tàm lơgar ndai. Den tàng, nàng bơtàu tơnguh drà kă bro lơgar ndai den kơnhoàl neh jàu cơldŭ lơh sa phan bơna lam lơh broă cih mat kă bro sầu riêng Dà Oai tàm drà kă bro lơgar Lo mờ broă do neh geh đah lơgar Lo dờp. Dilah ờ geh bơta lơi tam gơl mờ jat di broă rơndap lơh den tàm 12 nhai tus, Dà Oai geh Cục sền gàr gơnoar ngui phan lơh gơs bơh bồ tơngoh jak đah lơgar Lo dờp mờ sền gàr ai mat kă bro sầu riêng Dà Oai in tàm drà kă bro lơgar Lo.

Bè đah anih lơh broă dà lơgar, mùl màl là Cơldŭ lơh sa suơn sre geh broă rơndap lơh mùl màl là pah nam geh ai mẫu nàng sền sơ wì bơta niam sầu riêng geh ai tem jòi git anih lơh gơlik. Bơh hơ̆ bol he bơt bơtàu, lơh gơlik bơngă pin dờn mờ bơta niam pal ngan ngồn là niam, ờdo ờdă.

Ơi, dan ưn ngài mò.

Cau cih Hà Quang Sáng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ K’Duẩn